Which sectors will shine in Kutch in the next decade ....?

વિકાસના બીજા તબક્કામાં કચ્છમાં

ક્યા ક્યા સેક્ટરનો હશે સિતારો ?

 

આગામી એક દાયકામાં ત્રણ લાખ કરોડનાં રોકાણના અંદાજમાં ગ્રીન ઊર્જા, સ્ટીલ, સિમેન્ટ, સોલ્ટ-મરિન કેમિકલનો રહેશે દબદબો અને રણક્ષેત્ર સહિત વિન્ડ,સોલાર દ્વારા મેગા વીજ ઉત્પાદનથી ટોચની ટ્રાન્સમિશન કંપનીઓનું વધશે કામકાજ

 

 

ભૂકંપની 21મી વરસીએ કચ્છમિત્રમાં બહાર પડેલી વિશેષ પૂર્તિમાં કચ્છનાં ઔદ્યોગિકીકરણના ભૂકંપ પછીના તબક્કાની વાત હતી અને અત્યારે ખાસ કરીને ગ્રીન ઊર્જાને કેન્દ્ર અને ગુજરાત સરકારના ખાસ પ્રોત્સાહનના બળે ચાલી રહેલી ઔદ્યોગિક વિકાસની બીજી ઈનિંગથી આશાઓની વાત લેવામાં આવી હતી. એવી અપેક્ષા વ્યક્ત થઈ કે, ભૂકંપના બે દાયકામાં કચ્છમાં આવ્યું એનાથી બે ગણું રોકાણ આગામી એક દાયકામાં જ આવી જશે. એટલે કે, લગભગ 3 લાખ કરોડથી પણ વધુ રોકાણ કચ્છમાં દેખાશે અને તેમાંથી કેટલાક પ્રોજેકટોનો અમલ પણ શરૂ થઈ ચૂકયો છે, પણ આ કયા પ્રોજેકટો છે, જે કચ્છનો આગમી દાયકામાં સિનારીયો વધુ ઉજ્જવળ બનાવશે.

`કચ્છ ગોઝ ગ્લોબલ' બહુ જાણીતું સૂત્ર બની ગયું છે અને વૈશ્વિક સ્તરે આ જિલ્લો પહોંચી તો ગયો છે, પરંતુ ટેકસ હોલિડે સિવાયના પણ ભૌગોલિક પરિબળોથી ઊભા થયેલા આ આકર્ષણથી કયા કયા ગ્રુપે છેલ્લા બે-ચાર વર્ષમાં કયા ક્ષેત્રમાં અને કેટલાં રોકાણની શું જાહેરાતો કરી છે એ આ લેખના બીજા એપિસોડમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે. જેની આગેવાની રિલાયન્સ અને અદાણી જૂથે લીધી છે. આ બન્ને ગ્રુપનું કુલ એક એક લાખ કરોડનું રોકાણ આવી રહ્યું છે. આ સિવાય પણ કયા કયા પ્રોજેકટ પાઈપલાઈનમાં છે એની વિગત અહીં મૂકી છે. 

જો આ ઉદ્યોગો સમયસર ઊભા થઈ જશે તો ચોક્કસ કચ્છનું રણ ગ્રીન ઊર્જા અને સોલ્ટ મરિન  કેમિકલ ઉદ્યોગોથી ધમધમતું હશે, અદાણીના સેઝની હજુ ખાલી પડેલી જમીનોમાં મોટા ઉદ્યોગો દેખાશે, ટ્રાન્સમિશન લાઈનોની દિગ્ગજ કંપનીઓનું કામ વધશે, કચ્છમાં નવા સિમેન્ટ એકમોનો ઉમેરો થશે.

વિશ્વનું સૌથી મોટું કુદરતી ઊર્જા મથક

2020ના ડિસેમ્બરમાં વડાપ્રધાન જાતે કચ્છ આવ્યા હતા અને વિશ્વના સૌથી મોટા રિન્યૂએબલ એનર્જી પાર્કનો શિલાન્યાસ કર્યો હતો. પાકિસ્તાનને જોડતી સરહદથી માત્ર છ કિલોમીટર છોડીને શરૂ થતો આ પાર્ક અત્યારના અંદાજમાં 72,600 હેક્ટર જમીનને આવરી લેશે અને માત્ર આ પાર્કમાં જ સવાથી દોઢ લાખ કરોડનું રોકાણ થશે. સૂર્ય, પવન અને બંને સાથે મળીને હાઈબ્રિડ રીતે 30,000 મેગાવોટ વીજ ઉત્પાદન કરાશે. આ રોકાણનો આંક વધી પણ શકે છે. આ પાર્કમાં અદાણી ગ્રીન એનર્જી, એનટીપીસી, સર્જન રિયાલિટીઝ લિ. (સુઝલોન), ગુજરાત ઈન્ડસ્ટ્રીયલ પાવર કોર્પોરેશન અને સોલાર એનર્જી કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયાનું રોકાણ હશે.

અદાણી ગ્રીન એનર્જી : કચ્છ રહેશે કેન્દ્રમાં

અદાણી જૂથની કંપની અદાણી ગ્રીન એનર્જી લિ. આ પુન:પ્રાપ્ય ઊર્જા ક્ષેત્રમાં બહુ ઝડપી અને ઊંચું લક્ષ્ય રાખે છે. તે 2030 સુધીમાં 45 ગિગાવોટ વીજળી ઉત્પાદિત કરવા સાથે વિશ્વની સૌથી મોટી સોલાર અને રિન્યૂએબલ કંપની બનવા માગે છે. એક દાયકામાં 70 અબજ અમેરિકી ડોલર રોકશે. આ જૂથનું સેઝ અહીં છે અને રણના એનર્જી પાર્કમાં પણ તે વીજ ઉત્પાદન કરવા સાથે દેખીતી રીતે કચ્છનો હિસ્સો મોટો હશે. તેમની કંપની અદાણી વિન્ડ એનર્જીએ કચ્છમાં 150 મેગાવોટનો વિન્ડ અને સોલાર પ્લાન્ટ શરૂ પણ કરી દીધો છે.

સૌથી મોટો સોલાર પાર્ક : એનટીપીસી

ભારતનો સૌથી મોટો સોલાર પાર્ક પણ કચ્છમાં હશે. ગત વર્ષે જુલાઇમાં એનટીપીસીની સબસિડિયરી એનટીપીસી રિન્યૂઅલ એનર્જી લિ.ને કેન્દ્રનાં કુદરતી ઊર્જા મંત્રાલયે મંજૂરી આપી દીધી હતી. ખાવડા નજીક રણમાં 4.47 ગિગાવોટનું સૂર્ય ઊર્જા ઉત્પાદન કરતી યોજના 7થી 8 વર્ષમાં આકાર લઇ લેશે એવી ધારણા વ્યક્ત થઇ છે. આ સિવાય સરકારી ક્ષેત્રની દેશની સૌથી મોટી આ વીજ કંપનીએ ખાવડા નજીક જ એક ગિગાવોટની ગ્રિડ સ્કેલ બેટરી સ્ટોરેજની બીટ પણ લગાડી છે.

મુંદરા અને લખપતમાં નવા સિમેન્ટ પ્લાન્ટ

મુંદરા તાલુકાના ટુંડાવાંઢ નજીક સેઝ વિસ્તારમાં ઇન્ટિગ્રેટેડ  સિમેન્ટ પ્લાન્ટ સ્થાપવા માટે અદાણી સિમેન્ટેશન લિ.એ યોજના ઘડી કાઢી છે. 800 એકર જમીન ઓળખી કાઢવામાં આવી છે અને પર્યાવરણ મંજૂરી મગાઇ છે. તબક્કાવાર વાર્ષિક એક કરોડ ટનનું સિમેન્ટ  ઉત્પાદન કરવા  રૂા. 35,000 કરોડનું રોકાણ કરાશે. આ સિવાય દસમી વાયબ્રન્ટ સમિટમાં દેશના ત્રીજા ક્રમના સૌથી મોટા સિમેન્ટ ઉત્પાદક જૂથ શ્રી સિમેન્ટે કચ્છમાં એકમ નાખવાના એમઓયુ કર્યા છે. કોલકાતા સ્થિત આ ઉદ્યોગગૃહે કેપ્ટિવ જેટી સાથે લખપતમાં ઇન્ટિગ્રેટેડ સિમેન્ટની યોજના ઘડી છે. આ પહેલાં વાયબ્રન્ટમાં જેએસડબલ્યુ સિમેન્ટે રૂા. 1000 કરોડનાં રોકાણ સાથે કચ્છમાં સિમેન્ટ પ્લાન્ટની સમજૂતી કરી હતી. જો કે, આ બધું પાણી અને પરિવહન ઉપલબ્ધતા પર વધુ મદાર રાખે છે. જે પ્રશ્ન હવે નર્મદાથી ઉકેલાઇ શકે છે. આ ઉપરાંત પશ્ચિમ કચ્છમાં વધુ સિમેન્ટ ઉદ્યોગોને આવવા માટે માત્ર દેશલપર કે નલિયા નહીં,  લખપત સુધી બ્રોડગ્રેજ રેલવે લાઇન જરૂરી છે. રેલવેને પણ માલ પરિવહનમાં મોટી આવક મળે એમ છે.

રિલાયન્સ ગ્રુપ કચ્છમાં કરશે મોટું રોકાણ

રિલાયન્સ (મુકેશ અંબાણી ગ્રુપ) આગામી દસથી પંદર વર્ષમાં ગુજરાતમાં ગ્રીન એનર્જી ક્ષેત્રે 5.95 લાખ કરોડ રોકવાનું છે. હાલમાં જ તેના એમઓયુ થયા. ત્રણ જિલ્લાનો ઉલ્લેખ છે પણ સ્વાભાવિક રીતે વિશાળ જમીનની જરૂરિયાતોને જોતાં કચ્છનો હિસ્સો મોટો હશે. 100 ગિગાવોટનું ઊર્જા ઉત્પાદન કચ્છમાં કરવાની યોજના છે અને સરકાર પાસે જમીન પણ માગેલી છે. આગામી દાયકામાં રિલાયન્સ ગ્રુપનું જ કમસે કમ 1 લાખ કરોડનું કચ્છમાં રોકાણ આવશે.

પોસ્કો-અદાણીનું કચ્છમાં સ્ટીલ ઉત્પાદન 

વિશ્વની અગ્રણી અને દક્ષિણ કોરિયાઈ કંપની પોસ્કો અને અદાણી જૂથ વચ્ચે તાજેતરમાં જ મુંદરામાં સ્ટીલ ઉત્પાદન એકમ સ્થાપવા માટે કરાર થયા હતા. તાજેતરના વાયબ્રન્ટમાં ફરી કચ્છ છવાયું હતું અને મુંદરામાં રૂા. 37,000 કરોડના રોકાણની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી, આ સિવાય પોસ્કો સાથે કંપનીએ કુદરતી ઊર્જા, હાઈડ્રોજન અને લોજિસ્ટિક ક્ષેત્ર માટે પણ સમજૂતી કરી હતી.

800 કરોડના ખર્ચે વેલસ્પનનું વિસ્તરણ

અંજારમાં કાપડ ઉત્પાદન અને સો-પાઈપ સહિતના ક્ષેત્રે અગ્રેસર વેલસ્પન જૂથ તેની ટુવાલ સહિતની ચીજોની ઉત્પાદન ક્ષમતા વધારી રહ્યું છે. આ માટે તે 800 કરોડનાં નવાં રોકાણની જાહેરાત કરી ચૂક્યું છે. આગામી બે વર્ષમાં હાલની 85,400 એમટીપીએની ક્ષમતા વધારીને વાર્ષિક 1,02,000 એમટીઅીપીએ કરવા જઈ રહ્યું છે.

મુંદરામાં કેમિકલ કોમ્પ્લેક્ષની શક્યતા

રસાયણ ક્ષેત્રની જાયન્ટ કંપની અબુધાબી નેશનલ ઓઈલ કંપની અને જર્મનીની બીએએસએફ તેમજ બેરેલીસ કંપની સાથે અદાણી જૂથે મુંદરામાં કેમિકલ કોમ્પ્લેક્ષ ઊભું કરવા `િફઝિબિલિટી રિપોર્ટ' માટે હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. આ કંપનીઓનાં સંયોજન દ્વારા અહીં પ્રોપેલિનનું ઉત્પાદન થઈ શકે કે કેમ તે શક્યતા જોવાશે. જો શક્ય બનશે તો ચાર અબજ ડોલરનું રોકાણ આવશે.

ઓએનજીસી : તેલ-ગેસનું વાણિજ્યિક ઉત્પાદન

ગુજરાતમાં ઓએનજીસીએ તેનાં સંશોધનમાં સાત ડીએસએફ (ડિસ્કવર્ડ સ્મોલ ફિલ્ડ) તારવી લીધા છે, છેલ્લે પીડીપી યુનિવર્સિટીના સેમિનારમાં ચર્ચા થઈ એ મુજબ કચ્છમાં 2024 સુધીમાં કંપની તેલ-ગેસનું વાણિજ્યિક ઉત્પાદન શરૂ કરી દે તેવી શક્યતા છે. આ સિવાય કચ્છમાં ઓફશોર ગેસ ભંડાર હોવાનું પણ ઓએનજીસીએ 

કહ્યું છે, આથી કચ્છમાં નવાં સેક્ટરની શરૂઆત થશે.

ટ્રાન્સમિશન કંપનીઓ-બેટરી સ્ટોરેજ

કચ્છમાં રિન્યૂઅલ ઊર્જા ઉત્પાદન શરૂ થશે ત્યારે તેને આનુષંગિક વિક્રમી માત્રામાં વીજળી પરિવહન લાઈનોનું પણ કામ વધશે. બે થર્મલ પ્લાન્ટ સહિત કચ્છ અત્યારે તેની જરૂરિયાતથી વધુ વીજ ઉત્પાદન કરે છે અને ટ્રાન્સમિશન નેટવર્ક બિછાવાઈ રહ્યું છે, પરંતુ હવે રણથી શરૂઆત થશે ત્યારે ગુજરાત એનર્જી ટ્રાન્સમિશન કોર્પોરેશન-ગેટકો, પાવરગ્રિડ અને અદાણીની અલાયદી ટ્રાન્સમિશન કંપની મોટાપાયે કામ કરશે, જે પડકારરૂપ હશે.

ભારતની ખાનગી ક્ષેત્રની સૌથી મોટી ઊર્જાવહન કંપની અદાણી ટ્રાન્સમિશન લિ. તેનો રિન્યૂઅલ ક્ષેત્રનો હિસ્સો હાલનો 3 ટકાથી વધારીને 2023 સુધીમાં 30 ટકા સુધી લઈ જવાની છે. સીમા વિસ્તારના એનર્જી પાર્કમાં 30 ગિગાવોટનું વીજળી ઉત્પાદન થવાનું લક્ષ્ય છે. એને ધ્યાનમાં રાખીને સરકારે ખાવડા નજીક 14 ગિગાવોટની બેટરી સ્ટોરેજ સિસ્ટમ ઊભી કરવાની યોજના ઘડી છે, જ્યારે એનટીપીસી પોતાની અલગ એક ગિગાવોટની બેટરી સ્ટોરેજ ક્ષમતા ઊભી કરશે. 

મુંદરા એલ્યુમિનિયમની સ્થાપના

અદાણી જૂથ લગભગ દરેક ક્ષેત્રમાં સાહસ કરી રહ્યું છે, એમાં એલ્યુમિનિયમ સેક્ટર પણ બાકી નથી અને એ મુંદરામાં જ પ્લાન્ટ નાખવા  માગે છે, મુંદરા એલ્યુમિનિયમ લિ.ની રચના બાદ તે એલ્યુમિનિયમ રિફાઈનરી અને એલ્યુમિનિયમ સ્મેલેટર (પિગાળવું)નો પ્લાન્ટ ઊભો કરશે.

પવનચક્કી કંપનીઓની ઓર્ડર બુક તો વધે જ છે

કચ્છમાં સુઝલોન એનર્જી લિ. તો ભૂકંપ પહેલાંથી કાર્યરત છે અને પછીથી વેસ્ટાસ, જીઈ રિન્યૂએબલ એનર્જી, રિન્યુ વિન્ડ, આઈનોક્સ જેવી કંપનીઓ પવનચક્કી ક્ષેઁત્રે કામ કરે  છે. આ ક્ષેત્રમાં સતત નવા ઓર્ડર મળતા જ રહેવાના, કારણ કે પવનચક્કીઓની  સંખ્યા હજુ વધી શકે છે.

આધુનિક મિલ્ક પ્રોસેસિંગ એકમ

સરહદ ડેરી, અંજાર નજીક પૂર્ણ ઓટોમેટિક મિલ્ક પ્રોસેસિંગ અને પેકેજિંગ યુનિટ શરૂ થવાનું છે, ડિસેમ્બર-2020માં તેની પાયાવિધિ થઈ હતી. દૈનિક 2 લાખ લિટરની ક્ષમતાના આ યુનિટ માટે 121 કરોડનું રોકાણ થાય છે.

જીએસસીએલનું સોડાએશ ઉત્પાદન

ગુજરાત હેવી કેમિકલ્સ લિ. કચ્છમાં વાર્ષિક 0.5 મેટ્રિક ટનનો સોડાએશ ઉત્પાદન પ્લાન્ટ નાખશે. ગુજરાત સરકાર સાથે કરાર થઈ ચૂક્યા છે. જેમાં 3000 કરોડનું રોકાણ થશે. 800 એકર જમીનની જરૂર પડશે. કચ્છમાં એ માટે 70 ટકા જેટલી જમીન સંપાદિત થઈ ચૂકી હોવાની જાહેરાત થઈ છે.

............