UKRAINE WILL BECOME " BAJIGAR "

રશિયાને આ જંગ બહુ ભારે પડવાનો છે

 આર્થિક યુદ્ધમાં `બાજીગર' બને છે યુક્રેન

 સૈન્ય મોરચે રશિયા જીતી જશે એ દેખાતું  જ હતું, પણ યુદ્ધ છેડાયા પછી અમેરિકા - બ્રિટન અને સાથી દેશોએ  એવી જગ્યાએ  પ્રતિબંધના પ્રહાર કર્યા છે કે કળ વળતાં લાંબો સમય લાગશે : દુનિયાના 11મા ક્રમનાં અર્થતંત્રને વિશ્વમાં સ્થગિત થયેલા નાણા વ્યવહાર, સિક્યુરિટીઝ - મિલકતો પર રોક, તૂટેલા રૂબલ - શેરબજાર સહિતના મોરચે જંગ ખેલવાનો આવશે

 

રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ પરાકાષ્ઠાએ છે. રશિયા તેની ધારણા મુજબના દિવસોમાં જીતી નથી શક્યું, તો યુક્રેન પણ હાર માનવા તૈયાર નથી. કદાચ યુદ્ધ પહેલાં પણ યુક્રેન જાણતું હશે કે અમે સૈન્ય યુદ્ધમાં લાંબું ટકી નહીં શકીએ, પણ સૈન્ય યુદ્ધની સાથે સાથે આર્થિક યુદ્ધ પણ ચાલુ થઇ ગયું. અમેરિકા, બ્રિટન અને મિત્ર દેશો ભલે જંગ-એ-મેદાનમાં ન ઉતર્યા, પણ રશિયા પર કડક પ્રતિબંધો લાદવાનું શરૂ કરી દીધું. એટલું જ નહીં, યુક્રેનને આર્થિક સહાય ચાલુ કરી દીધી છે એ સતત જારી છે. હવે સ્થિતિ એવી ઊભી થઇ કે યુક્રેન ભલે હારી જશે, પણ `બાજીગર' પુરવાર થશે !

આ સંજોગો  હિન્દી ફિલ્મજગતનો એક પ્રસિદ્ધ ડાયલોગ અને એક ગીતને યાદ કરાવે છે. `બાજીગર' ફિલ્મમાં શાહરુખનો જાણીતો ડાયલોગ છે : `કભી કભી જીતને કે લીયે કુછ હારના પડતા હૈ, ઔર હાર કર જીતનેવાલે કો બાજીગર કહેતે હૈ.'! બીજું, `જો જીતા વો હી સિકંદર' ફિલ્મનું ગીત જાણીતું છે : `વો સિકંદર હી દોસ્તો કહેલાતા હૈ, હારી બાજી કો જીતના જીસે આતા હૈ' !

ભલે, રશિયા જીતે છે, પણ આર્થિક રીતે પુતિનને પણ આ જંગ બહુ ભારે પડવાનો છે. લાંબા સમય સુધી તેને પરિણામ ભોગવવાં પડશે. આર્થિક મોરચે પણ ચાલી રહેલાં સમાંતર યુદ્ધમાં સાથે સાથે અનેક દેશો પણ જોડાઇને તેના આર્થિક ખેલ પાર પાડી રહ્યા છે. યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વોલોદિમીર ઝેલેન્સ્કી `િસકંદર' અને `બાજીગર'ની જેમ ટક્કર આપે છે. અમેરિકા, બ્રિટન, જાપાન,  તાઇવાન સહિતના દેશો આર્થિક પ્રતિબંધો, હવાઇસીમા પર રશિયાને મનાઇ જેવા પ્રતિબંધોથી એવી જગ્યાએ પ્રહાર કરી રહ્યા છે, જ્યાં રશિયાને વધુ તકલીફો ઊભી થાય. શનિવારે  અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિ બાયડને હુમલા રોકવામાં આવશે તો પ્રતિબંધ હટાવવાની તૈયારી બતાવી હતી, એમાં રશિયાનું આર્થિક હિત છે, પરંતુ આ લખાય છે ત્યાં સુધી પુતિનની કોઇ પ્રતિક્રિયા નથી આવી. જેમ જેમ યુદ્ધની વિનાશકતા આગળ વધે છે, નવા નવા દેશો રાજદ્વારી અને આર્થિક પ્રતિબંધો લગાડી રહ્યા?છે.

અમેરિકા અને બ્રિટને શરૂઆત કરી હતી. જે ઘણી ગંભીર છે. અમેરિકાએ  રશિયાને મળનારી લોન તેમજ  રશિયાના ટોચના અજબપતિઓની મિલકતોને ફ્રીઝ (વ્યવહાર અટકાવી નાખવો)  કરી દીધી. તમામ પશ્ચિમી દેશોએ રશિયાની સેન્ટ્રલ બેન્કોની મિલકતો  ફ્રીઝ કરી નાખી છે. રશિયાને  સ્વીફ્ટમાંથી બાકાત કરી નાખ્યું છે. 11 દેશોએ  રશિયન બેન્કો સાથેની કાર્યવાહી પર રોક લગાવી દીધી છે. અમેરિકા અને બ્રિટને રશિયાની બે સૌથી મોટી બેન્ક સબર બેન્ક અને વીટીબી બેન્ક સાથેની તમામ કાર્યવાહી રોકી દીધી છે. આ સાથે વેબ બેન્ક અને મિલિટરી બેન્ક સાથેની લેવડ-દેવડ પર પ્રતિબંધ મૂકી દીધો. 

અમેરિકન શેરબજાર ભાવાંક નાસ્દાક અને ઇન્ટરકોન્ટિનેન્ટલ એક્સચેન્જે પણ તેમની બજારમાં લિસ્ટેડ રશિયાની કંપનીઓના શેરોની લે-વેચ અટકાવી નાખી હતી. બ્રિટને  પાંચ રશિયન બેંક અને રાષ્ટ્રપતિ પુતિનના નજીકના ત્રણ અબજપતિ રશિયન નાગરિક પર પ્રતિબંધ લગાડી દીધો છે. આ લોકો બ્રિટન સાથે કોઇ સંબંધ નહીં રાખી શકે. આ પછી રશિયન અબજપતિઓએ દેશમાં પુતિન સામે જ અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. રશિયાનાં એટીએમની બહાર લોકોની લાંબી કતાર લાગી ગઇ છે.

જી-7 દેશોમાં સામેલ કેનેડાના વડાપ્રધાન જસ્ટિન ટ્રુડોએ રશિયાને ડોનેસ્ક અને લુહાંસ્કનાં એક્સચેન્જોમાંથી બધા જ પ્રકારના વ્યાપાર, રોકાણ અને સહાય પર પ્રતિબંધ મૂકી દીધો છે. જર્મનીએ પણ નોર્ક સ્ટ્રીમની 2 ગેસ પાઇપલાઇન યોજનાને રોકી દીધી હતી. બ્રિટિશ પેટ્રોલિયમ અને શેલ સહિત અનેક વિદેશી ફંડોએ રશિયાની એસેટ્સને ફ્રીઝ કરી દીધી છે. રશિયાની સિક્યુરિટીઝ વેચવા પર પણ પ્રતિબંધ મુકાઇ ગયો. આ સિવાય સ્વિફ્ટ પેમેન્ટ સિસ્ટમનાં દરવાજા રશિયા માટે બંધ કરાયા અને અમેરિકા સહિતના દેશોએ રશિયન વિમાનો માટે હવાઇસીમા પણ બંધ કરી દીધી છે.

આવા પ્રતિબંધોથી દુનિયાની 11મા ક્રમની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા રશિયા દુનિયાનાં દેશોથી અલગથલગ પડી ગઇ છે. પ્રતિબંધોથી રશિયાનો કુલ 6.30 અબજ ડોલરનો વિદેશી મુદ્રા ભંડાર સ્થગિત થઇ ગયો છે. અમેરિકાનો તો દાવો છે કે રશિયા પર નાણાકીય પ્રતિબંધથી 10 સૌથી મોટી ફાઇનાન્શિયલ ઇન્સ્ટિટયૂશન પર અસર થશે. રશિયાની નાણાકીય સંસ્થાઓ દૈનિક દુનિયાભરમાં 46 અરબ ડોલરનો નાણાકીય વ્યવહાર કરે છે, જેમાંથી 80 ટકા લેવડ-દેવડ ડોલરમાં થાય છે. એથી રશિયાને ભારે નુકસાન થઇ રહ્યું છે. રશિયાની નિકાસ પર પણ પ્રતિબંધ મુકાયા હોવાથી વિદેશી હુંડિયામણ પ્રભાવિત થશે.

રશિયાનાં શેરબજાર અને ચલણ પણ ઐતિહાસિક તૂટયાં છે. ભવિષ્યમાં જીડીપીમાં પણ નોંધપાત્ર ઘટાડો આવશે. જંગ શરૂ થયા પછી અત્યાર સુધીમાં રશિયાનું ચલણ રૂબલ ઐતિહાસિક લઘુતમ સ્તરે 30 ટકાથી વધુ તૂટી ચૂક્યું છે, જ્યારે રશિયાનું શેરબજાર 40 ટકાથી વધુ ગગડી ગયું છે. પ્રતિબંધોથી રશિયાની જીડીપીમાં 1.5થી 2 ટકાના ઘટાડાની આશંકા છે. અર્થતંત્ર મંદીમાં ઘસડાઇ શકે છે. રૂબલનો એક અમેરિકી ડોલરનો ભાવ 25મી ફેબ્રુઆરીના 80 રૂા. હતો, જે તળિયે જઇને 118 રૂા. સુધી નીચે ગયો છે. રશિયાએ ગભરાઇને વ્યાજદરો અત્યારથી જ 9.5 ટકાથી વધારીને 20 ટકા કરી નાખ્યા છે. વિદેશ સાથે નાણા વ્યવહાર પર પ્રતિબંધ મુકાતાં રશિયન કંપનીઓએ તેમની આવકને ઘરેલુ બજારનાં ચલણમાં રૂપાંતરિત કરવી પડશે. 80 ટકા આવક વિદેશી ચલણમાં હતી.

દુનિયાભરની રેટિંગ એજન્સીઓ આ યુદ્ધથી ભારતને સૌથી ખરાબ અસર થવાની વાત કરે છે, પરંતુ જીતનારા દેશ રશિયાને પણ ડાઉનગ્રેડ કરી રહી છે. મૂડીઝે રશિયાને `જંક' ગ્રેડમાં- તળિયે મુકયું છે, બલ્કે રશિયા પર અસરો દેખાવા લાગી છે. લોકોને સામાન્ય વ્યવહારમાં સમસ્યા વધી ગઇ છે. બાયડનનું થોડા દિવસ પહેલાંનું નિવેદન નોંધનીય છે કે પુતિનને અંદાજ પણ નહીં હોય કે આટલા બધા પ્રતિબંધો લાગશે. યુક્રેનને તો સહાય-મદદ ચાલુ છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર માનવીય કોષ દ્વારા બે કરોડ ડોલર અને ઈયુના આર્થિક સહાયતા ભંડોળમાંથી 1.5 અરબ યુરો આપવામાં આવશે. આમ, અત્યારે તો રશિયન નાણાકીય બજારમાં પણ હડકંપ મચેલો છે. ભલે, મિસાઇલ વિસ્ફોટ નથી.

...........