Wednesday, 27 April 2022

Why India's friendship matters to Britain ?

ભારત - બ્રિટન : યે દોસ્તી હમ ક્યું નહીં છોડેંગે ?

 બોરિસ જોનસને ભારતની મુલાકાતના અંતે નરેન્દ્ર મોદીને `ખાસ દોસ્ત' કહ્યા : 
અંગ્રેજોએ આપણી ધરતી છોડયાનાં અમૃત પર્વે સ્થિતિ બદલી ચૂકી છે : આજથી એફટીએ સમજૂતીની ત્રીજી બેઠક શરૂ થશે : 

બ્રિટનના વડાપ્રધાને દિવાળી સુધી પૂર્ણ કરવાનો કોલ આપ્યો એ શું છે ?

 

બ્રિટન (અંગ્રેજોના દેશ)ના વડાપ્રધાન બોરિસ જેનસન ભારતની બે દિવસીય મુલાકાતે આવ્યા. નજર ઇતિહાસ પર પણ હતી અને દૃષ્ટિ ભવિષ્યનાં લક્ષ્ય (વ્યાપારિક) પર હતી. પહેલા દિવસે સાબરમતી આશ્રમમાં ઝુક્યા, ચરખો કાંત્યો, મુલાકાત ડાયરીમાં લખ્યું, `એ મહાત્મા ગાંધીજીના આશ્રમમાં આવી સૌભાગ્યશાળી છું, જેમણે સત્ય-અહિંસાથી દુનિયાને બદલવા પ્રેરિત કર્યા.' સમયચક્ર આઝાદીનાં 75મા વર્ષે કેટલું બદલાઇ રહ્યું છે. આ ઊભરતું છે ભારત, માત્ર વિશ્વની સૌથી મોટી લોકશાહી જ નથી, દુનિયાની મહત્ત્વની આર્થિક શક્તિ છે એ વધુ એકવાર પુરવાર થયું છે.

અમદાવાદ મુલાકાત પછી બીજા દિવસે દિલ્હીમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સાથે સુરક્ષા, સંરક્ષણ, ગ્રીન ટેક્નોલોજી, ક્લાઇમેટ?ચેન્જ વિગેરે મુદ્દે ચર્ચા થઇ અને મહત્ત્વની સમજૂતીઓ થઇ, પણ નિવેદનમાં બોરિસ જોનસને નરેન્દ્ર મોદીને `ખાસ દોસ્ત' કહ્યા.

મહત્ત્વનું એ છે કે, આ ઘટનાક્રમ એવા સમયે બન્યો, જ્યારે રશિયા-યુક્રેન વચ્ચે યુદ્ધ ચાલે છે. સમગ્ર વિશ્વ માટે ચિંતાનો વિષય છે અને ભારતનાં વલણ સામે અમેરિકા વાંધો ઉઠાવી ચૂક્યું છે અને અમેરિકાના રશિયા સામેના પ્રતિબંધોમાં બ્રિટન પણ સાથે છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ આ યુદ્ધ મુદ્દે કહ્યું કે, તત્કાળ `યુદ્ધવિરામ' થવો જોઇએ અને વાતચીતથી ઉકેલ થાય, પણ સામે બ્રિટનના વડાપ્રધાન તરફથી ભારતનાં વલણ સામે કોઇ નુકતેચીની ન થઇ ! બલ્કે, ભારત સાથેના એફટીએ (ફોરેન?ટ્રેડ એગ્રીમેન્ટ) દિવાળી સુધી સહમતી સાધી લઇ કાર્ય પૂર્ણ કરવાનો કોલ આપ્યો. સામે વડાપ્રધાન મોદીએ બ્રિટન સાથે ઓસ્ટ્રેલિયા અને યુ.એ.ઇ. જેવી એફ.ટી.એ. સમજૂતીની વાત કરી.

ખરેખર બંને વડાપ્રધાનો તેમના વ્યાપારિક સંબંધોને નવી ઊંચાઇએ લઇ જવા માગે છે, જે સતત વધી રહ્યા છે. આ `ખાસ દોસ્તી' કઇ?રીતે છે અને આ એફ.ટી.એ. (વિદેશ વ્યાપાર સંધિ)?શું છે અને તેનાં પરસ્પર હિતોની અહીં છણાવટ મૂકી છે.

આજે 25મી એપ્રિલથી એફ.ટી.એ.ની ત્રીજા તબક્કાની વાટાઘાટ શરૂ?થાય છે, જે બે તબક્કા પૂર્ણ થયા તેમાં 26માંથી 4 મુસદ્દાઓ પર સહમતી સધાઇ ને આખરી સમજૂતીની સોંપણી કરી દેવામાં આવી છે. ત્રીજા તબક્કાની વાટાઘાટની બરાબર પહેલાંનો આ પ્રવાસ બહુ મહત્ત્વ ધરાવે છે, જે ભારત-યુકે વચ્ચેના વ્યાપારિક સંબંધોમાં બૂસ્ટર ડોઝ બનશે.

ભારત-બ્રિટન વચ્ચેનો વ્યાપાર છેલ્લાં 20 વર્ષમાં ત્રણ ગણો વધ્યો છે. અત્યારે ભારત બ્રિટનનો 15મા ક્રમનો સૌથી મોટો વ્યાપારિક ભાગીદાર છે, તો બ્રિટન એ ભારતનો 18મા ક્રમનો સૌથી મોટો વ્યવહાર ધરાવે છે. 2019-20માં આયાત-નિકાસ મળીને બંને દેશ વચ્ચે કુલ 96,000 કરોડનો કારોબાર હતો, જે 2021માં 1.08 લાખ કરોડનો થયો અને અત્યારે 1.30 લાખ કરોડ?પર પહોંચ્યો છે. બંને દેશનું લક્ષ્ય છે કે એફ.ટી.એ.નાં માધ્યમથી આગામી 2030 સુધી આ કારોબાર ત્રણ લાખ?કરોડને પણ પાર થાય.

ભારતનું બ્રિટનમાં મોટું રોકાણ છે. બ્રિટનમાં વિદેશી સંસ્થાકીય રોકાણકારો-એફડીઆઇમાં ભારતનો ક્રમ ત્રીજો છે. આ રોકાણથી બ્રિટનમાં લગભગ 1.16 લાખ નોકરીનું સર્જન થયું છે.

બ્રિટનમાં પણ અનેક વૈશ્વિક દેશોની સાથે મોંઘવારીની વિકરાળ સમસ્યા સર્જાઇ છે અને ભારતમાંથી આવતી ચીજો પર જો એફ.ટી.એ. દ્વારા જકાત રાહત મળે, તો ત્યાં ભાવો પર અંકુશ આવી શકે એમ છે. ભારતથી બ્રિટનમાં રિફાઇન્ડ તેલ, રેડીમેડ કપડાં, ટેક્સટાઇલ્સ ફેબ્રિક, દવાઓ, આરોગ્ય સાધનો, રસી, ફર્નિચર, બેડિંગ, મેટ્રેસ જેવી ચીજો વધુ પ્રમાણમાં નિકાસ થાય છે. યુકે ઇચ્છે છે કે તેમને આવી ચીજો પર કરમુક્તિ મળે.

બીજી બાજુ, બ્રિટનનું પણ ભારતમાં વિશ્વના દેશોમાંથી ચોથા ક્રમનું સૌથી વધુ રોકાણ છે. ભારતનાં કુલ વિદેશી રોકાણમાં બ્રિટનનો હિસ્સો છ ટકા છે. ભારત બ્રિટનથી મોતી, ઘરેણાં, કિંમતી પથ્થરો, ધાતુઓ ખાસ કરીને ઇલેક્ટ્રિકલ અને મિકેનિકલ મશીનરીઓ, પરફ્યુમ અને મોટા જથ્થામાં શરાબ - વ્હિસ્કી-સ્કોચની આયાત કરે છે. ભારત ઇચ્છે કે આપણા કૌશલ્યવાન યુવાનો, ઇજનેરોને ત્યાં કામ કરવાની તક અને સરળતા રહે. ઉપરાંત, ફાર્મા ક્ષેત્રની જે નિકાસ થાય છે તેનાં નિયંત્રણો હળવાં થાય, ભારતના ટેક્સટાઇલ્સ, ફૂટવેર, બાસમતી ચોખા, તેલ ત્યાં સસ્તાં મળે. બધી વાતમાં દિવાળી સુધી ધીરે ધીરે સહમતી સધાઇ શકે છે, માત્ર શરાબમાં મામલો અટકી શકે છે. બ્રિટનથી આવતી શરાબ પર ભારત 15 ટકા ડયુટી લગાડે છે, જે ઘટાડવાના મામલે ભારત સંમત ન થાય.

આમ, બંને દેશના વડાપ્રધાનની આ મુલાકાત એ માત્ર પડાવ હતો. પૂર્ણ સંધિ ત્યારે થશે, જ્યારે એફટીએ પર આખરી મહોર લાગે. જે વાતચીત જાન્યુઆરીથી શરૂ થઇ ચૂકી છે. એફટીએથી પરસ્પર આયાત અને નિકાસ બંને વધશે. અંતે વિકાસ અને રોજગારી વધશે. અમદાવાદમાં પ્રથમ દિવસે બોરિસ જોનસને ભારતીય ઉદ્યોગપતિ ગૌતમ અદાણી સાથે એક કલાક ગાળ્યો, એનાથી આ જૂથનાં બ્રિટનમાં મોટાં રોકાણની પણ શક્યતા છે. યુરોપીય દેશો વચ્ચેના કરારોવાળી બ્રેક્ઝિટ સંધિમાં ન હોવાના સંજોગોમાં બ્રિટન માટે ભારત એક મોટી તક છે. તેની ચીન પરની સામાનની નિર્ભરતા ઘટશે. કોરોનાકાળમાં બંને દેશોએ ઓક્સફર્ડની એસ્ટ્રાજેનેકા અને ભારતની સિરમ ઇન્સ્ટિટયુટનાં માધ્યમથી રસી ઉત્પાદન માટે હાથ મિલાવ્યા એ લાખોના જીવ બચાવવામાં નિમિત્ત રહ્યા. ભારતને પણ ચીન પરની યાંત્રિકી ઉત્પાદકીય સામાનોની નિર્ભરતા ઘટાડવામાં બ્રિટન મદદરૂપ બની શકશે. બીજું, બ્રિટન એ સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સુરક્ષા સમિતિમાં કાયમી સભ્ય છે, `દોસ્તી' હશે તો કામ આવશે જ ને !

...........

એફટીએ શું છે ? આપણે કેટલા દેશો સાથે જોડાયા ?

 એફટીએ (ફેરેન ટ્રેડ એગ્રીમેન્ટ)એ એવી વ્યવસ્થા છે કે, જેમાં જોડાયેલા બે દેશ એ વાત પર સંમત થાય કે બંને વચ્ચેના માલ અને સેવા વ્યવહારમાં જકાતના દરોમાં યા તો ઘટાડો થાય અથવા મુક્તિ  કે રદ કરી દેવાય. મોટે ભાગે તે કૃષિ કે ઔદ્યોગિક ઉત્પાદનમાં ઉપયોગી છે.

ભારતે ચાલુ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં જ ઓસ્ટ્રેલિયા સાથે એફટીએ સંધિ કરી. ફેબ્રુઆરીમાં યુએઇ સાથે કરી. ઇઝરાયલ સાથેય બ્રિટનની જેમ વાટાઘાટ ચાલે છે. દક્ષિણ એશિયાના સાત દેશ (સાફટા) સાથે આવું જોડાણ છે. અત્યાર સુધીમાં ભારત નાના-મોટા કુલ 54 દેશ સાથે જોડાયેલો છે અને હવે બ્રિટન સાથે સંધિ થશે એ ઘણી મહત્ત્વની  બનવાની છે. 

Tuesday, 19 April 2022

5G service: Wait, wait, Still Many hurdles..!

આવે છે ફાઇવ-જી; ના-જી !

હરાજી માટે નથી કોઇ `રાજી' !

 

છેલ્લાં ચાર-પાંચ વર્ષથી ફાઇવ-જી સ્પેક્ટ્રમની લિલામી અને દેશમાં આ નવી ટેલિકોમ ટેકનોલોજીના ફાયદા અને આગમનની વાતો થાય છે, પણ ભારતમાં ભાવના મુદ્દે પેચ ફસાયો છે : સોમવારે ટ્રાઇએ 40 ટકા સુધીની `બેઝ પ્રાઇઝ' ઘટાડવાની ભલામણ કરતાં આશા બંધાઇ, પણ પ્રતિભાવમાં ટેલિકોમ એસો.એ તો નિરાશા દર્શાવી : 15મી ઓગસ્ટે શરૂ કરવું હશે તો સરકારે વધુ બાંધછોડ કરવી પડે


ફાઇવ-જી ટેકનોલોજી આવશે તો 1-2 મિનિટમાં ફિલ્મ ડાઉનલોડ થઇ જશે, હાઇફ્રીક્વન્સી લાઇવ ગેમમાં પણ કોઇ સ્ટ્રીમિંગ મુશ્કેલી નહીં આવે. અરે, ફાઇવ-જી આવશે એટલે ઘરમાં ફોનથી ટીવી, ફ્રિજ, એસી, કાર સિક્યુરિટીનું સંચાલન થશે. આવી ફાઇવ-જીના ફાયદાની વાતો ઘણા વર્ષોથી થાય છે. ઘણા દેશોમાં ફાઇવ-જી ટેકનોલોજીની શરૂઆત થઇ ચૂકી છે. વિદેશોમાં આ ટેકનોલોજી પર કામ કરનારા ભારતીયો છે અને અમેરિકા-જાપાન જેવા દેશોએ સિક્સ-જી ટેકનોલોજી પર કામ ચાલુ કરી દીધું છે. ત્યાં 2024માં ફાઇવ-જીથી ઉપરની `ફાઇવ-જી એડવાન્સ' પણ આવી જશે. અરે, ભારતમાં પણ ફાઈવ-જી પછીની `ફાઈવ-જી એડવાન્સ' ટેકનોલોજી પર કામ થઇ ચૂક્યું છે, પણ ફાઇવ-જી ટેકનોલોજી સ્પેક્ટ્રમ તેનાં સંચાલનમાં હકો વેચવાના મામલે પેચ ફસાયેલો પડયો છે. કેન્દ્રની મોદી સરકારનો વિચાર છે કે, આગામી 15મી ઓગસ્ટના તેની દેશમાં વિધિવત આગમનની જાહેરાત કરી દેવી, પરંતુ સ્પેક્ટ્રમ વેચાણાં નથી.

વીતેલા સોમવારે ટેલિકોમ નિયંત્રક સંસ્થા ટ્રાઇ (ટેલિકોમ રેગ્યુલેટરી ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા)એ અલગ અલગ  સર્કલ (વિસ્તાર) અને બેન્ડ-મેગા હર્ટઝમાં બેઝ પ્રાઇઝ-તળિયાંની કિંમતમાં 36થી 40 ટકાનો ઘટાડો કરી દેવા સહિતની ડોટ (ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ટેલિકોમ્યુનિકેશન)ને સંખ્યાબંધ ભલામણ કરી. એ પછી તુરતમાં જ ભારતમાં ફાઇવ-જી સેવા શરૂ થઇ જશે તેવી અપેક્ષા વ્યક્ત થઇ, પરંતુ સીઓએઆઇ (સેલ્યુલર ઓપરેટર એસો. ઓફ ઇન્ડિયા)એ નિરાશા વ્યક્ત કરીને 40 ટકા નહીં, 90થી 95 ટકા સુધીના બેઝ પ્રાઇઝમાં  ઘટાડાની માગણી કરી દીધી છે. આ સંગઠનમાં સામેલ છે અને ફાઇવ-જીના સૌથી મોટા દાવેદાર કે ખરીદદાર મનાય છે એ રિલાયન્સ જિઓ, ભારતી એરટેલ કે વોડાફોન- આઇડિયામાંથી પણ કોઇએ ઉત્સાહજનક પ્રતિભાવ નથી આપ્યો. સીઓએઆઇએનું કહેવું છે કે, ટ્રાઇએ ભલામણો અગાઉ ઘણી ચર્ચા કરી, છતાં ઓફર ઘણી ઊંચી છે, બીજું આ ભાવ 20 વર્ષ માટેના છે તેમજ ટ્રાઇએ  ભલામણો કરી તેમાં પહેલીવાર કોઇ ખાનગી જૂથ કે નોન ટેલિકોમ ઉદ્યોગ પણ પોતાનું સ્વતંત્ર નેટવર્ક ઊભું કરી શકે તેવી છૂટની વાત કરી છે એ ટેલિકોમ ક્ષેત્રની  ગતિશીલતા માટે ચેતવણી જેવું છે.

વાત થોડી સાચી પણ છે, ટેલિકોમ સેક્ટર લાંબા સમયથી  આર્થિક તંગી અનુભવે છે, બીએસએનએલની સ્થિતિ જાણીતી છે. વોડાફોન-આઇડિયા પર દેવાંનાં ડુંગર છે. બે-ચાર મહિના પહેલાં ટેલિકોમ કંપનીઓએ તેમના પ્રિપેઇડ-પોસ્ટ પેઇડ ભાવ વધાર્યા. એ પહેલાં તો ગળાકાપ હરીફાઇમાં ઓફર આવતી હતી. હવે તો ટોકટાઇમ-ડેટા મોંઘા બની ગયા છે. વૈશ્વિક ટેલિકોમ ક્ષેત્રની સાથે  સરખામણી કરવામાં આવે તો દલીલ સાચી લાગે છે. ભારતની ટેલિકોમ સેક્ટરની કુલ આવક જર્મનીની સરખામણીએ 60 ટકા, યુકેની સરખામણીએ 70 ટકા અને દક્ષિણ કોરિયાની સરખામણીએ તો 90 ટકા છે. આ  સ્થિતિમાં  ફાઇવ-જી સ્પેક્ટ્રમની 2022ની હરાજી પ્રક્રિયા સામે પ્રશ્નાર્થ?છે. જો ઓગસ્ટમાં  ઉદ્ઘાટન કરવું હોય તો મે-જૂનમાં લિલામી પૂર્ણ કરવી પડે, પણ દડો ટેલિકોમ ડિપાર્ટમેન્ટના હાથમાં છે. એ ભલામણો સ્વીકારે તો કેટલા હરાજીમાં `રાજી' થઇને ભાગ લેશે એ પ્રશ્ન છે. જે ન સ્વીકારે તો ફરી ભલામણ આવે કે કેબિનેટ બેઠક બોલાવીને વધુ-ઓછા ભાવનો સરકાર નિર્ણય લઇ લે. વળી જે ભાવે ટેલિકોમ કંપની સ્પેક્ટ્રમ ખરીદશે એ મુજબ જ ગ્રાહકો પાસેથી વસૂલ કરશે, ત્યારે આપણને ફાઇવ-જી સુવિધા કેટલામાં પડશે એ તો વધુ મોટો સવાલ રહેશે. ભલે ફાઇવ-જી ફોન બહુ મોંઘા નહીં પડે અને અત્યારે જે લોકો નવા ખરીદે એ ફાઇવ-જી તુરતમાં ચાલુ થશે એમ માનીને ખરીદી લે છે, પરંતુ જ્યાં સુધી કંપનીઓ સેવા શરૂ ન કરે ત્યાં સુધી તેની સાચી ઝડપ અને અન્ય સુવિધાનો લાભ નહીં મળે.

જોકે, 2018 અને 2021ની સ્પેક્ટ્રમ લિલામીમાં કેટલાક બેન્ડના વેચાણ હકો અપાઇ ચૂક્યા છે અને કંપનીઓએ તેનું ટેસ્ટિંગ પણ પૂર્ણ કરી લીધું છે, પણ જો સમગ્ર દેશમાં-તમામ સર્કલમાં સેવા શરૂ કરવી હોય તો તેનાં અલગ અલગ બેન્ડ લેવાં પડે અને જેમ ઊંચી ટેકનોલોજી વાપરવી હોય તેમ અલગ અલગ મેગાહર્ટઝ ઉપલબ્ધ છે. જે વેચાયા બાદ ખરા અર્થમાં ફાઇવ-જી ઉપલબ્ધ બનશે.

ટ્રાઇએ જે નવી ભલામણો કરી તેમાં ઘણી છૂટછાટો અને જાહેરાતો કરી હતી, પણ ભાવમાં હજુ અસંતોષ રહી ગયો છે. ભલામણો મુજબ 3300-3670 એમએચઝેડનાં બેન્ડમાં અનામત કિંમત 2018માં 492 કરોડ હતી, તેના બદલામાં હવે રૂા. 317 કરોડ રહેશે. 30 વર્ષ માટે પણ બેન્ડ લઇ શકાશે. એ માટે દોઢ ગણી કિંમત આપવી પડશે. બીજું, ચૂકવણી હપ્તાઓમાં પણ થઇ શકશે. બધાં જ પ્રકારનાં બેન્ડ લિલામી પ્રક્રિયામાં મૂકી દેવાયાં. માત્ર ટેલિકોમ સિવાયનાં સાહસોને ખાનગી રીતે સ્પેક્ટ્રમ વેચવાની વાતનો વિરોધ થયો છે.

ટેલિકોમ કંપનીઓને સમગ્ર ભારતમાં ફાઈવ-જી ચલાવવું હોય તો 100 મેગાહર્ટઝ જોઇએ અને નવી ભલામણ મુજબ હવે આ બેન્ડ ખરીદવા રૂા. 31,700 કરોડ રોકવા પડે. લિલામીમાં મૂકેલાં બધાં બેન્ડ વેચાઇ જાય તો સરકારને 5.07 લાખ કરોડની આવક થાય તેવી ગણતરી છે અને 30 વર્ષ માટેની લિલામી થાય તો રૂા. 7.5 લાખ કરોડની કમાણી થાય તેમ છે. સરકારને આવક જોઇએ છે, પરંતુ લોકોને સસ્તી ફાઈવ-જી સેવા આપવી હશે અને હવે તુરત સેવા ચાલુ કરવી હશે તો વધુ બાંધછોડ કરવી પડે તેવી સ્થિતિ છે. કોણ ઝૂકે છે અને ખરીદીમાં કઇ કંપની મેદાન મારે છે એ આવનારો સમય કહેશે.

.........

કંપનીઓની ટ્રાયલ પૂરી : 11 શહેરથી થશે શરૂઆત : 4 પાઈલટ પ્રોજેક્ટમાં કચ્છનું પોર્ટ

ફાઈવ-જી સેવા શરૂ કરવા માટે કેન્દ્રીય ટેલિકોમ વિભાગે 11 શહેરને તારવી લીધાં છે, જ્યાંથી સેવાનો આરંભ થશે, જેમાં દિલ્હી, મુંબઇ, કોલકાતા, ચેન્નાઇ, ગુરુગ્રામ, ચંડીગઢ, અમદાવાદ, જામનગર, હૈદરાબાદ, પૂણે, લખનૌ અને ગાંધીનગરનો સમાવેશ થશે. આ શહેરોમાં ટેસ્ટિંગ ચાલે છે.

મધ્યપ્રદેશ સરકારે તો થોડા સમય પહેલાં જ ટ્વિટ કરીને જાહેરાત કરી હતી કે, ફાઈવ-જી ટેકનોલોજીથી સજ્જ ભોપાલ દેશનું પ્રથમ સેવા શરૂ કરનારું શહેર બનશે. સરકારે કંપનીનું નામ ન લીધું, પરંતુ તે રિલાયન્સ જિઓ હોવાની સંભાવના છે. ભોપાલ એ દેશનાં ફાઈવ-જી પાઈલટ પ્રોજેક્ટનાં ચાર મુખ્ય સ્થાનમાં સમાવિષ્ટ છે. જેમાં કચ્છનું કંડલા-દીનદયાળ પોર્ટ ટ્રસ્ટ પણ છે. જે ચાર સ્થળ દેશનાં ફાઈવ-જી સેવામાં અગ્રણી બનશે તેમાં ભોપાલ અને ડીપીટી બંદર ઉપરાંત દિલ્હી એરપોર્ટ અને બેંગ્લોર મેટ્રો રેલવેનો પણ સમાવેશ થાય છે.

દરેક કંપનીઓ પણ તેમની પાસે ઉપલબ્ધ ટેકનોલોજી મુજબ ટ્રાયલ કરી ચૂકી છે અને જે સફળતા મળી છે એની જાહેરાત કરી ચૂકી છે. એરટેલે કપિલ દેવનું દેશનું પહેલું ફાઈવ-જી હોલોગ્રામ પ્રદર્શિત કર્યું હતું, જેનું રેકોર્ડિંગ શક્ય બન્યું ન હતું એ કપિલ દેવની વિશ્વકપની 175 રનની ઈનિંગ્સ 360 ડિગ્રીમાં સ્ટેડિયમના કોઇપણ ખૂણેથી જોઇ શકાય તેવી ટેકનોલોજી રજૂ કરી હતી. આ સાથે દસ કિ.મી. દૂર સુધી 200 એમબીપીએસની ઝડપ હાંસિલ કરી લીધી હતી. વોડાફોન-આઇડિયાએ કરેલી ટ્રાયલમાં ગાંધીનગરમાં 100 એમબીપીએસની ડેટા સ્પીડ હાંસિલ કરી લીધી હતી. રિલાયન્સ  જિઓએ મુંબઇનાં ટેસ્ટિંગમાં 420 એમબીપીએસની ડાઉનલોડ અને 412 એમબીપીએસની અપલોડ સ્પીડ હાંસિલ કરવામાં સફળતા મેળવી લીધાની જાહેરાત કરી છે. 

Wednesday, 13 April 2022

Kutch's contribution to achieving the 5 trillion dollar target is significant....

પા` ટ્રિલિયન ડોલરના` લક્ષ્યમા` કચ્છનુ` મહત્ત્વનુ` યોગદાન

 

 કચ્છ યુનિ. દ્વારા `રણના` અર્થશાત્ર' વિષયે યોજાયો એક દિવસીય વર્કશોપ :?  બે લાખ કરોડનુ`

 રોકાણ આવે છે; વિકાસની  અપાર `ભાવના, પણ  ઝડપી નીતિવિષયક બદલાવ જરૂરી 

 દિવ્યેશ વૈદ્ય દ્વારા 

ભુજ, તા. 11 : કચ્છ યુનિવર્સિટી દ્વારા આજે રાજ્યના શિક્ષણ વિભાગના સહયોગથી યોજાયેલા `રણનુ` અર્થશાત્ર-પા` ટ્રિલિયન ડોલરનુ` અર્થત`ત્ર તરફ પગલુ`' વિષયે યોજાયેલા એક દિવસીય વર્કશોપમા` વક્તાઓએ ભારતના લક્ષ્યને `બવામા` કચ્છના યોગદાનને બહુ મહત્ત્વનુ` ગણાવતા` સૂર વ્યક્ત કર્યો હતો કે, જિલ્લામા` વિકાસની અપાર `ભાવનાઓ છે. માત્ર સરકારે નીતિવિષયક બદલાવો અને માળખા`કીય સુવિધા વધારવામા` ઝડપની આવશ્યકતા છે.

અધ્યક્ષસ્થાનેથી સમાપન ભાષણમા` યુનિ. કુલપતિ ડો. જયરાજસિ` જાડેજાએ વડાપ્રધાનના કચ્છ `ગેના નિવેદનને યાદ કરીને જણાવ્યુ` કે, `સૌથી ઝડપી જિલ્લો છે.' આગામી સમયમા` દોઢ લાખ કરોડનુ` રોકાણ આવશે. 5 ટ્રિલિયન ડોલરના અર્થત`ત્રમા` ગુજરાતનુ` યોગદાન મહત્ત્વનુ` છે અને એમા` પણ કચ્છ સૌથી વધુ નોંધનીય રહેશે. નિકાસમા` ગુજરાત-કચ્છ સૌથી આગળ છે. વધુ સેક્ટરના આગમન માટે સુધારા જરૂરી છે. બધા `કડા એમ કહે છે કે, કચ્છમા` વિકાસની જબરદસ્ત `ભાવનાઓ છે. તબક્કે તેમણે ઉદ્યોગોને અપીલ કરી હતી કે, પ્લેસમેન્ટ કાર્યક્રમોમા` સહયોગી બને. જરૂરિયાતો છે એવા અભ્યાસક્રમોનુ` સૂચન કરે, બોર્ડ ઓફ સ્ટડીઝ સો ટકા તૈયારી કરશે. સિવાય કચ્છના વિદ્યાર્થીઓને તેમની `પનીઓમા` તાલીમ માટે બોલાવવા પણ તેમણે અનુરોધ કર્યો હતો.

અતિથિપદેથી ફેડરેશન ઓફ કચ્છ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ એસો.ના એમ.ડી. નિમિષ ફડકેએ વિદેશી રોકાણ અને અનેક નવા સેક્ટર ખાનગી સાહસિકો માટે ખૂલ્યા અર્થત`ત્રનો વ્યાપ વધારશે વાતનો ઉલ્લેખ કરતા` કચ્છ `દર્ભે કહ્યુ` કે, ભૂક` પછીના 20 વર્ષમા` એક લાખ કરોડનુ` રોકાણ આવ્યુ` અને હવે પછીના દસ વર્ષમા` બેગણ`y રોકાણ આવી રહ્યુ` છે. માત્ર ગ્રીન ઊર્જામા` રણમા` એક લાખ કરોડનુ` રોકાણ આવશે. મુ`દરામા` ખાનગી એરલાઇન્સ સાથે વિમાન મેઇન્ટેનન્સ-એસેસરિઝ, કેમિકલ કોમ્પ્લેક્સ, રણમા` બ્રોમિન ઉદ્યોગ, `દરિય વિકાસ સાથે `લગ્ન વેરહાઉસ, ધોળાવીરા-કોટેશ્વર રેલવે જેવી અપેક્ષાઓથી 5 ટ્રિલિયન ડોલરના અર્થત`ત્રમા` કચ્છનુ` નોંધપાત્ર યોગદાન રહેશે. જો કે, જમીન ઉપયોગ નીતિ, રેલવેનુ` ખાનગીકરણ, `ચા વીજળી અને ફ્રેઇટ દર, રાજકીય બાધ્યતા જેવા મુદ્દામા` ઝડપી ઉકેલ જોઇશે.

યુનિ.ના અર્થ-એન્વાયર્મેન્ટ વિભાગના વડા અને ભૂસ્તરશાત્રી ડો. એમ. જી. ઠક્કરે કહ્યુ` કે, માત્ર 200 વર્ષ પહેલા` ચોખાનો પાક ઉતારવા પૂરતો ઉપયોગ નહોતો, એથી આગળ 5000 વર્ષ પહેલા` સિ`ધુ `સ્કૃતિમા` પણ રણમા` વ્યાપારિક ધમધમાટ હતો. અત્યારના સમયથી અલગ રણ હતુ`. જે કલાઇમેન્ટ ચેઈન્જ, ચોમાસાનુ` ચક્ર, નદીઓના પ્રવાહ જેવા કારણોથી બદલાવ આવ્યો. હવે આપણે ફરી વડાપ્રધાનની પહેલથી ગ્રીન ઊર્જાના વિકાસ તરફ આગળ વધી રહ્યા છીએ. રણનો ઇતિહાસ અને વિશેષતા વિશે તેમણે ઉમેર્યું કે, ધોળાવીરા વ્યાપાર માર્ગ હતો. વિઘાકોટ પાસેના `શોધનમા` કોપર મળ્યુ` જે  ચીની ઉદ્યોગો સાથેનો `` સૂચવે છે. જો કે, વિકાસના માર્ગમા` ધ્યાન રાખવુ` પડશે કે દરિયાની સપાટી 1 મીટર ઊંચી થાય તો શુ` થાય ?, ભૂક`પમા` પણ ભૂસ્તરીય બદલાવ આવ્યો હતો.

ગા`ધીધામ સ્થિત આઈટી નિષ્ણાત અને કેન્દ્ર સરકારની અનેક મહત્ત્વની સમિતિ સાથે જોડાયેલા દીપક વોરાએ કચ્છને અપાર `ભાવનાથી ભરેલી ભૂમિ ગણાવીને કહ્યુ` કે, ટેકનોલોજી રિસર્ચ, સરકારી ઈકોસિસ્ટમ રોકાણ ખેંચી લાવશે. અત્યારે સનરાઈઝ અને ચેમ્પિયન એમ વિકાસના` સેક્ટર પણ તારવી લેવાયા` છે, પર`તુ રણના વિકાસમા` નીતિવિષયક અડચણો છે. કોઈ બાબત કાર્યાન્વિત થાય ત્યારે કામની. પશ્ચિમ કચ્છમા` રેલવે વિકાસની `ભાવના છે, માત્ર વીજળીની જરૂરિયાત છે એટલે આઈટી માટે કચ્છ શ્રેષ્ઠ છે. હાઈડ્રોજન માટે, ઈલેકટ્રીક વાહન માટે કચ્છ સારુ` છે, વિદેશી રોકાણ આવે છે, `રક્ષણ ક્ષેત્રે પણ ખાનગી પ્રોજેક્ટ આવે છે.

ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ અને મીઠા`ના વ્યવસાયને નજીકથી જોનારા માવજીભાઈ સોરઠિયાનુ` સ્પષ્ટ કહેવુ` હતુ` કે, ડેઝર્ટ-રણ કોઈ રીતે બિનઉપયોગી જમીન નથી. મીઠુ` વિશ્વભરમા` જાય છે, માનવને ઉપયોગી સાથે ઉદ્યોગો માટે કાચો માલ છે. કચ્છ સત્યાગ્રહ વખતે તેની જ્યોર્જ ફર્નાન્ડિસે દર્શાવેલી મહત્વતાને યાદ કરીને ઉમેયુ`` કે, હવે ખાસ મીઠા` `દર્ભે એક રિસર્ચ ઈન્સ્ટિટયૂટ ઊભી થવી જોઈએ. આધુનિક ટેકનિક વાપરવી જોઈએ.

આશાપુરા ઈન્ટરનેશનલના પ્લાન ઈન્ચાર્જ જીતેન્દ્ર કુશવાહાએ કહ્યુ` કે, બેન્ટોનાઈટ સહિત ખનિજની અલગ પડતી ગુણવત્તા, જમીન ઉપલબ્ધતા, વાજબી રોયલ્ટી દર જેવા કચ્છમા` અનુકૂળ પરિબળોથી વિકાસની ઘણી અપેક્ષા છે. પર`તુ લીઝ માઈનીંગ `જૂરીમા` ચાર-પા` વર્ષનો વિલ`, કુશળ માનવબળ અને આરટીઆઈની પ્રવૃત્તિ ચિ`તાના વિષયો છે, જે દૂર થવા જરૂરી છે. જાણીતા ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ રાજેશ `ડોલે આર્થિક વિકાસ માટે સેવા સેક્ટરનુ` મહત્વ અને વેલ્યુએડિશન પર ભાર મૂકતા` કહ્યુ` કે, કચ્છમા` ખેતીલાયક જમીન ઘણી છે, ત્યા` સિ`ચાઈ વ્યવસ્થા વધારવી, હવામાન બાગાયત માટે અનુકૂળ છે, કેરી-ખારેક જેવા પાક માટે મૂલ્યવૃદ્ધિ અને સ્ટોરેજ સુવિધા, ધોરડોની જેમ હજુ ઘણી પ્રવાસન તકો છે તેનો વિકાસ કરવો, કચ્છની બેંકોમા` રહેલી હજારો કરોડની ડિપોઝીટને સાહસિક ધિરાણમા` તબદીલી જેવા સૂચનો કર્યાં હતા`, સાથે કચ્છમા` ખાસ `શોધન કેન્દ્ર ખોલવા હિમાયત કરી હતી.

યુનિ.ના એમએસડબલ્યુ વિભાગના વડા ડો. ચિરાગ પટેલે રણ અર્થશાત્રના સામાજિક પાસા`  વણી લેતા` કહ્યુ` કે, પા` ટ્રિલિયન ડોલર અર્થત`ત્ર માટેનો નિર્ધારિત વર્ષ 2025-26નો  સમયગાળો પડકારરૂપ છે. પર`તુ કચ્છને `` છે ત્યા` સુધી ખાદ્ય-કૃષિ ઉત્પાદન, વાહન, હસ્તકલા, પ્રવાસન, દવા, રસાયણ સેક્ટરમા` હજુ વિકાસની `ભાવના છે. યુનિ.ની સ્થિતિ પર ખાસ ટકોર કરતા` અધ્યાપકે કહ્યુ` કે, કચ્છ યુનિ.ની અત્યારે જે માનવ `શાધન સહિતની બાબતે જે સ્થિતિ છે, હોવી જોઈએ. લોકોના` રસ અને ભાગીદારી વધે જરૂરી છે.

અદાણી પોર્ટ અને સેઝ લિ.ના કિશોર રાબડિયાએ તેમની `પની દ્વારા કેવી રીતે વપરાશી પાણીને રિસાઈકલ દ્વારા પુન: ઉપયોગી કરાય છે, વરસાદી પાણી `ગ્રહ તેમજ આસપાસના ગામોને વિતરણની વાત કરી હતી. વેલ્યુવિવરના રવિ પચૌરીએ ટ્રિલિયન ડોલરનુ` અર્થત`ત્ર પહોંચાડવુ` હશે તો બેવડા જોરથી પ્રયાસની વાત કરી હતી, કારણ કે અત્યારે ભારત 2.8 ટ્રિલિયન ડોલરનુ` અર્થત`ત્ર છે. ધોરડોના સરપ` મિયા` હુસેને કહ્યુ` કે, ધોરડોનુ` રણ વિશ્વ વિખ્યાત બન્યુ` છે, રણોત્સવથી અર્થત`ત્ર ધબકયુ` છે અને રોજગારી મળે છે. `મીઠા`'નુ` રણ `મીઠાઈ' બન્યુ` છે. જો કે વધુ પ્રવાસન વિકાસ માટે તેમણે બન્નીના રેવેન્યૂ વિલેજ સહિતના પ્રશ્નોના ત્વરીત સમાધાન પર ભાર મુકયો હતો. કુનરિયા ગ્રા.`.ના સરપ` સુરેશ છા`ગાએ કૃષિ-સેવા જેવા` ક્ષેત્ર દ્વારા અર્થત`ત્રના યોગદાનની વાત કરતા` કહ્યુ` કે, ટ્રિલિયન ડોલર માટેનો નિર્ધારિત સમય ટૂ`કો છે, પર`તુ મરીન, કેમિકલ, મીઠુ`, બ્રોમિન ક્ષેત્રે વધુ રિસર્ચ થાય, યુનિવર્સિટી કોર્ષ ચલાવે તો કચ્છનુ` યોગદાન વધી શકે, બીજુ` સામાજિક કાર્ય `દર્ભે સ્થાનિકે માનસિકતા બદલવાની જરૂર છે.

પહેલા` કાર્યક્રમના આર`ભે વર્કશોપ કો. ઓર્ડિનેટર અને અર્થશાત્ર વિભાગના વડા ડો. કલ્પનાબેન સતીજાએ આવકાર આપતા` જણાવ્યુ` કે, ખનિજ, માછીમારી, વન્યજીવન, પક્ષી પ્રજનન સહિતની બાબતોથી કચ્છ મહત્ત્વનુ` છે. રણમા` મોટાપાયે મીઠુ` ઉત્પાદન થાય છે. ભૂક` પછી આવેલા ઉદ્યોગો, `દર અને ઉપલબ્ધ `શાધનોથી  રોકાણકારો માટે `િપ્રફર્ડ ડેસ્ટીનેશન' બન્યુ` છે. આથી ટ્રિલિયન ડોલર અર્થત`ત્રમા` કચ્છનુ` મહત્ત્વનુ` યોગદાન રહેશે.

કાર્યક્રમનુ` `ચાલન ડો. શીતલ બાટીએ કર્યું હતુ`. ડો. ગૌરવ ચૌહાણ સહયોગી રહ્યા હતા. `તમા` યુનિ.ના રજિસ્ટ્રાર ડો. જી. એમ. બુટાણીએ આભારવિધિ કરતા` ઉદ્યોગકારોને એકેડેમિક સહકારની તૈયારી બતાવી હતી.  

`p„Q qV²rgeƒ Xp¡gfƒp„ gÿedp„ LÃRƒy„ dlÒhƒy„ ep¡Nvpƒ

 

LÃR eyrƒ. Üpfp "fZƒp„ A±®ipõÓ' rhópe¡ ep¡Åep¡ A¡L qvhkue hL®ip¡` :b¡ gpM Lfp¡Xƒy„

fp¡LpZ Aph¡ R¡; rhLpkƒu  A`pf k„cphƒp, `Z  TX`u ƒursrhópeL bvgph Sáêfu

 qvìe¡i h¥Û Üpfp

cySá, sp. 11 : LÃR eyrƒhrk®Vu Üpfp ApSá¡ fpÄeƒp rinZ rhcpNƒp klep¡N±u ep¡Åe¡gp "fZƒy„ A±®ipõÓ-`p„Q qV²rgeƒ Xp¡gfƒy„ A±®s„Ó sfa `Ngy„' rhje¡ ep¡Åe¡gp A¡L qvhkue hL®ip¡`dp„ h¼spAp¡A¡ cpfsƒp Ap gÿeƒ¡ Ap„bhpdp„ LÃRƒp ep¡Nvpƒƒ¡ bly dlÒhƒy„ NZphsp„ k|f ìe¼s Lep£ lsp¡ L¡, rSáëgpdp„ rhLpkƒu A`pf k„cphƒpAp¡ R¡. dpÓ kfLpf¡ ƒursrhjeL bvgphp¡ Aƒ¡ dpmMp„Lue kyrh^p h^pfhpdp„ TX`ƒu AphíeLsp R¡.

AÝenõ±pƒ¡±u kdp`ƒ cpjZdp„ eyrƒ. Lyg`rs Xp¡. SáefpSárk„l ÅX¡ÅA¡ hXp`°^pƒƒp LÃR A„N¡ƒp rƒh¡vƒƒ¡ epv Lfuƒ¡ SáZpìey„ L¡, "kp¥±u TX`u rSáëgp¡ R¡.' ApNpdu kdedp„ vp¡Y gpM Lfp¡Xƒy„ fp¡LpZ Aphi¡. 5 qV²rgeƒ Xp¡gfƒp A±®s„Ódp„ NySáfpsƒy„ ep¡Nvpƒ dlÒhƒy„ R¡ Aƒ¡ A¡dp„ `Z LÃR kp¥±u h^y ƒp¢^ƒue fl¡i¡. rƒLpkdp„ NySáfps-LÃR kp¥±u ApNm R¡. h^y k¡¼Vfƒp ApNdƒ dpV¡ ky^pfp Sáêfu R¡. b^p Ap„LXp A¡d Ll¡ R¡ L¡, LÃRdp„ rhLpkƒu Sábfvõs k„cphƒpAp¡ R¡. Ap sb½¡ s¡dZ¡ DÛp¡Np¡ƒ¡ A`ug Lfu lsu L¡, àg¡kd¡ÞV Lpe®¾dp¡dp„ klep¡Nu bƒ¡. Sáêqfepsp¡ R¡ A¡hp Aæepk¾dp¡ƒy„ k|Qƒ Lf¡, bp¡X® Ap¡a õVXuT kp¡ VLp s¥epfu Lfi¡. Ap rkhpe LÃRƒp rhÛp±}Ap¡ƒ¡ s¡dƒu L„`ƒuAp¡dp„ spgud dpV¡ bp¡gphhp `Z s¡dZ¡ Aƒyfp¡^ Lep£ lsp¡.

Arsr±`v¡±u a¡Xf¡iƒ Ap¡a LÃR BÞXõV²uT A¡kp¡.ƒp A¡d.Xu. rƒrdj aXL¡A¡ rhv¡iu fp¡LpZ Aƒ¡ Aƒ¡L ƒhp k¡¼Vf MpƒNu kplrkLp¡ dpV¡ M|ëep A¡ A±®s„Óƒp¡ ìep` h^pfi¡ A¡ hpsƒp¡ Dëg¡M Lfsp„ LÃR k„vc£ Lüy„ L¡, c|L„` `Ruƒp 20 hj®dp„ A¡L gpM Lfp¡Xƒy„ fp¡LpZ Apìey„ Aƒ¡ lh¡ `Ruƒp vk hj®dp„ Sá b¡NZ„y fp¡LpZ Aphu füy„ R¡. dpÓ N°uƒ EÅ®dp„ fZdp„ Sá A¡L gpM Lfp¡Xƒy„ fp¡LpZ Aphi¡. dy„vfpdp„ MpƒNu A¡fgpBÞk kp±¡ rhdpƒ d¡BÞV¡ƒÞk-A¡k¡kqfT, L¡rdLg Lp¡çàg¡¼k, fZdp„ b°p¡rdƒ DÛp¡N, b„vqfe rhLpk kp±¡ k„gÁƒ h¡flpDk, ^p¡mphufp-Lp¡V¡ðf f¡gh¡ Sá¡hu A`¡npAp¡±u 5 qV²rgeƒ Xp¡gfƒp A±®s„Ódp„ LÃRƒy„ ƒp¢^`pÓ ep¡Nvpƒ fl¡i¡. Å¡ L¡, Sáduƒ D`ep¡N ƒurs, f¡gh¡ƒy„ MpƒNuLfZ, E„Qp huSámu Aƒ¡ ä¡BV vf, fpSáLue bpÝesp Sá¡hp dyØpdp„ TX`u DL¡g Å¡Bi¡.

eyrƒ.ƒp A±®-A¡Þhped®¡ÞV rhcpNƒp hXp Aƒ¡ c|õsfipõÓu Xp¡. A¡d. Æ. W½f¡ Lüy„ L¡, dpÓ 200 hj® `l¡gp„ Qp¡Mpƒp¡ `pL Dspfhp `|fsp¡ Sá D`ep¡N ƒlp¡sp¡, A¡±u ApNm 5000 hj® `l¡gp„ rk„^y k„õL©rsdp„ `Z fZdp„ ìep`pqfL ^d^dpV lsp¡. AÐepfƒp kde±u AgN fZ lsy„. Sá¡ LgpBd¡ÞV Q¡CÞS,á Qp¡dpkpƒy„ Q¾, ƒvuAp¡ƒp `°hpl Sá¡hp LpfZp¡±u bvgph Apìep¡. lh¡ Ap`Z¡ afu hXp`°^pƒƒu `l¡g±u N°uƒ EÅ®ƒp rhLpk sfa ApNm h^u füp RuA¡. fZƒp¡ Brslpk Aƒ¡ rhi¡jsp rhi¡ s¡dZ¡ Dd¡ey¯ L¡, ^p¡mphufp A¡ ìep`pf dpN® lsp¡. rhÂppLp¡V `pk¡ƒp k„ip¡^ƒdp„ Lp¡`f dýey„ Sá¡  Quƒu DÛp¡Np¡ kp±¡ƒp¡ k„b„^ k|Qh¡ R¡. Å¡ L¡, rhLpkƒp dpN®dp„ A¡ Ýepƒ fpMhy„ `Xi¡ L¡ vqfepƒu k`pVu 1 duVf KQu ±pe sp¡ iy„ ±pe ?, c|L„`dp„ `Z c|õsfue bvgph Apìep¡ lsp¡.

Np„^u^pd Fõ±s ApCVu rƒóZps Aƒ¡ L¡ÞÖ kfLpfƒu Aƒ¡L dlÒhƒu krdrs kp±¡ Å¡Xpe¡gp vu`L hp¡fpA¡ LÃRƒ¡ A`pf k„cphƒp±u cf¡gu c|rd NZphuƒ¡ Lüy„ L¡, V¡Lƒp¡gp¡Æ qfkQ®, kfLpfu CLp¡rkõVd fp¡LpZ M¢Qu gphi¡. AÐepf¡ kƒfpCT Aƒ¡ Q¡Fç`eƒ A¡d rhLpkƒp„ k¡¼Vf `Z spfhu g¡hpep„ R¡, `f„sy fZƒp rhLpkdp„ ƒursrhópeL AXQZp¡ R¡. Lp¡C bpbs Lpep®FÞhs ±pe Ðepf¡ Sá Lpdƒu. `ròd LÃRdp„ f¡gh¡ rhLpkƒu k„cphƒp R¡, dpÓ huSámuƒu Sáêqfeps R¡ A¡Vg¡ ApCVu dpV¡ LÃR î¡óW R¡. lpCX²p¡SრdpV¡, Cg¡LV²uL hplƒ dpV¡ LÃR kpfy„ R¡, rhv¡iu fp¡LpZ Aph¡ R¡, k„fÿpZ ÿp¡Ó¡ `Z MpƒNu `°p¡S᡼V Aph¡ R¡.

QpV®X® A¡LpDÞVÞV Aƒ¡ duWp„ƒp ìehkpeƒ¡ ƒÆL±u Å¡ƒpfp dphÆcpC kp¡fqWepƒy„ õ`óV Ll¡hy„ lsy„ L¡, X¡TV®-fZ Lp¡C fus¡ rbƒD`ep¡Nu Sáduƒ ƒ±u. duWy„ rhðcfdp„ Åe R¡, dpƒhƒ¡ D`ep¡Nu kp±¡ DÛp¡Np¡ dpV¡ LpQp¡ dpg R¡. LÃR kÐepN°l hMs¡ s¡ƒu Äep¡Sá® aƒp®FÞXk¡ vip®h¡gu dlÐhspƒ¡ epv Lfuƒ¡ Dd¡ey„„® L¡, lh¡ Mpk duWp„ k„vc£ A¡L qfkQ® CFÞõVVé|V Ecu ±hu Å¡CA¡. Ap^yrƒL V¡LrƒL hp`fhu Å¡CA¡.

Apip`yfp CÞVfƒ¡iƒgƒp àgpƒ CÞQpSá® Æs¡ÞÖ LyihplpA¡ Lüy„ L¡, b¡ÞVp¡ƒpCV krls MrƒSáƒu AgN `Xsu NyZhÑp, Sáduƒ D`gå^sp, hpSábu fp¡eëVu vf Sá¡hp LÃRdp„ AƒyL|m `qfbmp¡±u rhLpkƒu OZu A`¡ÿpp R¡. `f„sy guT dpCƒ]N d„S|áfudp„ Qpf-`p„Q hóp®ƒp¡ rhg„b, Lyim dpƒhbm Aƒ¡ ApfVuApCƒu `°h©rÑ rQ„spƒp rhópep¡ R¡, Sá¡ v|f ±hp Sêfu R¡. ÅZusp QpV®X® A¡LpDÞVÞV fpSá¡i M„Xp¡g¡ Apr±®L rhLpk dpV¡ k¡hp k¡¼Vfƒy„ dlÐh Aƒ¡ h¡ëeyA¡qXiƒ `f cpf d|Lsp„ Lüy„ L¡, LÃRdp„ M¡sugpeL Sáduƒ OZu R¡, Ðep„ rk„QpC ìehõ±p h^pfhu, lhpdpƒ bpNpes dpV¡ AƒyL|m R¡, L¡fu-Mpf¡L Sá¡hp `pL dpV¡ d|ëeh©rÙ Aƒ¡ õVp¡f¡Sá kyrh^p, ^p¡fXp¡ƒu Sá¡d lSáyá OZu `°hpkƒ sLp¡ R¡ s¡ƒp¡ rhLpk Lfhp¡, LÃRƒu b¢Lp¡dp„ fl¡gu lÅfp¡ Lfp¡Xƒu qX`p¡TuVƒ¡ kplrkL r^fpZdp„ sbvugu Sá¡hp k|Qƒp¡ Lep¯ lsp„, kp±¡ LÃRdp„ Mpk k„ip¡^ƒ L¡ÞÖ Mp¡ghp rldpes Lfu lsu.

eyrƒ.ƒp A¡dA¡kXbëey rhcpNƒp hXp Xp¡. rQfpN `V¡g¡ fZ A±®ipõÓƒp kpdprSáL `pkp„Ap¡  hZu g¡sp„ Lüy„ L¡, `p„Q qV²rgeƒ Xp¡gf A±®s„Ó dpV¡ƒp¡ rƒ^p®qfs hóp® 2025-26ƒp¡  kdeNpmp¡ `XLpfê` R¡. `f„sy LÃRƒ¡ k„b„^ R¡ Ðep„ ky^u MpÛ-L©róp DÐ`pvƒ, hplƒ, lõsLgp, `°hpkƒ, vhp, fkpeZ k¡¼Vfdp„ lSyá rhLpkƒu k„cphƒp R¡. eyrƒ.ƒu Fõ±rs `f Mpk VLp¡f Lfsp„ Ap AÝep`L¡ Lüy„ L¡, LÃR eyrƒ.ƒu AÐepf¡ Sá¡ dpƒh k„ip^ƒ krlsƒu bpbs¡ Sá¡ Fõ±rs R¡, A¡ ƒ lp¡hu Å¡CA¡. gp¡Lp¡ƒp„ fk Aƒ¡ cpNuvpfu h^¡ A¡ Sáêfu R¡.

AvpZu `p¡V® Aƒ¡ k¡T rg.ƒp qLip¡f fpbqXepA¡ s¡dƒu L„`ƒu Üpfp L¡hu fus¡ h`fpiu `pZuƒ¡ qfkpCLg Üpfp `yƒ: D`ep¡Nu Lfpe R¡, hfkpvu `pZu k„N°l s¡dSá Apk`pkƒp Npdp¡ƒ¡ rhsfZƒu hps Lfu lsu. h¡ëeyrhhfƒp frh `Qp¥fuA¡ ` rV²rgeƒ Xp¡gfƒy„ A±®s„Ó `lp¢QpXhy„ li¡ sp¡ b¡hXp Å¡f±u `°epkƒu hps Lfu lsu, LpfZ L¡ AÐepf¡ cpfs 2.8 rV²rgeƒ Xp¡gfƒy„ A±®s„Ó R¡. ^p¡fXp¡ƒp kf`„Q rdep„ lyk¡ƒ¡ Lüy„ L¡, ^p¡fXp¡ƒy„ fZ rhð rh¿eps bÞey„ R¡, fZp¡Ðkh±u A±®s„Ó ^bLey„ R¡ Aƒ¡ fp¡SáNpfu dm¡ R¡. "duWp„'ƒy„ fZ "duWpC' bÞey„ R¡. Å¡ L¡ h^y `°hpkƒ rhLpk dpV¡ s¡dZ¡ bÞƒuƒp f¡h¡Þe| rhg¡Sá krlsƒp `°ñp¡ƒp Ðhfus kdp^pƒ `f cpf dyLep¡ lsp¡. Lyƒqfep N°p.`„.ƒp kf`„Q kyf¡i Rp„NpA¡ L©róp-k¡hp Sá¡hp„ ÿp¡Ó Üpfp A±®s„Óƒp ep¡Nvpƒƒu hps Lfsp„ Lüy„ L¡, ` qV²rgeƒ Xp¡gf dpV¡ƒp¡ rƒ^p®qfs kde V|„Lp¡ R¡, `f„sy dfuƒ, L¡rdLg, duWy„, b°p¡rdƒ ÿp¡Ó¡ h^y qfkQ® ±pe, eyrƒhrk®Vu Lp¡óp® Qgph¡ sp¡ LÃRƒy„ ep¡Nvpƒ h^u iL¡, buSáy„ kpdprSáL Lpe® k„vc£ õ±prƒL¡ dpƒrkLsp bvghpƒu Sáêf R¡.

Ap `l¡gp„ Lpe®¾dƒp Apf„c¡ hL®ip¡` Lp¡. Ap¡qX®ƒ¡Vf Aƒ¡ A±®ipõÓ rhcpNƒp hXp Xp¡. Lë`ƒpb¡ƒ ksuÅA¡ AphLpf Ap`sp„ SáZpìey„ L¡, MrƒSá, dpRudpfu, hÞeÆhƒ, `ÿpu `°SჃ krlsƒu bpbsp¡±u LÃR dlÒhƒy„ R¡. fZdp„ dp¡Vp`pe¡ duWy„ DÐ`pvƒ ±pe R¡. c|L„` `Ru Aph¡gp DÛp¡Np¡, b„vf Aƒ¡ D`gå^ k„ip^ƒp¡±u  fp¡LpZLpfp¡ dpV¡ "r`°aX® X¡õVuƒ¡iƒ' bÞey„ R¡. Ap±u ` qV²rgeƒ Xp¡gf A±®s„Ódp„ LÃRƒy„ dlÒhƒy„ ep¡Nvpƒ fl¡i¡.

Lpe®¾dƒy„ k„Qpgƒ Xp¡. iusg bpVuA¡ Ley¯ lsy„. Xp¡. Np¥fh Qp¥lpZ klep¡Nu füp lsp. A„sdp„ eyrƒ.ƒp frSáõV²pf Xp¡. Æ. A¡d. byVpZuA¡ Apcpfrhr^ Lfsp„ DÛp¡NLpfp¡ƒ¡ A¡L¡X¡rdL klLpfƒu s¥epfu bsphu lsu.