5G service: Wait, wait, Still Many hurdles..!

આવે છે ફાઇવ-જી; ના-જી !

હરાજી માટે નથી કોઇ `રાજી' !

 

છેલ્લાં ચાર-પાંચ વર્ષથી ફાઇવ-જી સ્પેક્ટ્રમની લિલામી અને દેશમાં આ નવી ટેલિકોમ ટેકનોલોજીના ફાયદા અને આગમનની વાતો થાય છે, પણ ભારતમાં ભાવના મુદ્દે પેચ ફસાયો છે : સોમવારે ટ્રાઇએ 40 ટકા સુધીની `બેઝ પ્રાઇઝ' ઘટાડવાની ભલામણ કરતાં આશા બંધાઇ, પણ પ્રતિભાવમાં ટેલિકોમ એસો.એ તો નિરાશા દર્શાવી : 15મી ઓગસ્ટે શરૂ કરવું હશે તો સરકારે વધુ બાંધછોડ કરવી પડે

ફાઇવ-જી ટેકનોલોજી આવશે તો 1-2 મિનિટમાં ફિલ્મ ડાઉનલોડ થઇ જશે, હાઇફ્રીક્વન્સી લાઇવ ગેમમાં પણ કોઇ સ્ટ્રીમિંગ મુશ્કેલી નહીં આવે. અરે, ફાઇવ-જી આવશે એટલે ઘરમાં ફોનથી ટીવી, ફ્રિજ, એસી, કાર સિક્યુરિટીનું સંચાલન થશે. આવી ફાઇવ-જીના ફાયદાની વાતો ઘણા વર્ષોથી થાય છે. ઘણા દેશોમાં ફાઇવ-જી ટેકનોલોજીની શરૂઆત થઇ ચૂકી છે. વિદેશોમાં આ ટેકનોલોજી પર કામ કરનારા ભારતીયો છે અને અમેરિકા-જાપાન જેવા દેશોએ સિક્સ-જી ટેકનોલોજી પર કામ ચાલુ કરી દીધું છે. ત્યાં 2024માં ફાઇવ-જીથી ઉપરની `ફાઇવ-જી એડવાન્સ' પણ આવી જશે. અરે, ભારતમાં પણ ફાઈવ-જી પછીની `ફાઈવ-જી એડવાન્સ' ટેકનોલોજી પર કામ થઇ ચૂક્યું છે, પણ ફાઇવ-જી ટેકનોલોજી સ્પેક્ટ્રમ તેનાં સંચાલનમાં હકો વેચવાના મામલે પેચ ફસાયેલો પડયો છે. કેન્દ્રની મોદી સરકારનો વિચાર છે કે, આગામી 15મી ઓગસ્ટના તેની દેશમાં વિધિવત આગમનની જાહેરાત કરી દેવી, પરંતુ સ્પેક્ટ્રમ વેચાણાં નથી.

વીતેલા સોમવારે ટેલિકોમ નિયંત્રક સંસ્થા ટ્રાઇ (ટેલિકોમ રેગ્યુલેટરી ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા)એ અલગ અલગ  સર્કલ (વિસ્તાર) અને બેન્ડ-મેગા હર્ટઝમાં બેઝ પ્રાઇઝ-તળિયાંની કિંમતમાં 36થી 40 ટકાનો ઘટાડો કરી દેવા સહિતની ડોટ (ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ટેલિકોમ્યુનિકેશન)ને સંખ્યાબંધ ભલામણ કરી. એ પછી તુરતમાં જ ભારતમાં ફાઇવ-જી સેવા શરૂ થઇ જશે તેવી અપેક્ષા વ્યક્ત થઇ, પરંતુ સીઓએઆઇ (સેલ્યુલર ઓપરેટર એસો. ઓફ ઇન્ડિયા)એ નિરાશા વ્યક્ત કરીને 40 ટકા નહીં, 90થી 95 ટકા સુધીના બેઝ પ્રાઇઝમાં  ઘટાડાની માગણી કરી દીધી છે. આ સંગઠનમાં સામેલ છે અને ફાઇવ-જીના સૌથી મોટા દાવેદાર કે ખરીદદાર મનાય છે એ રિલાયન્સ જિઓ, ભારતી એરટેલ કે વોડાફોન- આઇડિયામાંથી પણ કોઇએ ઉત્સાહજનક પ્રતિભાવ નથી આપ્યો. સીઓએઆઇએનું કહેવું છે કે, ટ્રાઇએ ભલામણો અગાઉ ઘણી ચર્ચા કરી, છતાં ઓફર ઘણી ઊંચી છે, બીજું આ ભાવ 20 વર્ષ માટેના છે તેમજ ટ્રાઇએ  ભલામણો કરી તેમાં પહેલીવાર કોઇ ખાનગી જૂથ કે નોન ટેલિકોમ ઉદ્યોગ પણ પોતાનું સ્વતંત્ર નેટવર્ક ઊભું કરી શકે તેવી છૂટની વાત કરી છે એ ટેલિકોમ ક્ષેત્રની  ગતિશીલતા માટે ચેતવણી જેવું છે.

વાત થોડી સાચી પણ છે, ટેલિકોમ સેક્ટર લાંબા સમયથી  આર્થિક તંગી અનુભવે છે, બીએસએનએલની સ્થિતિ જાણીતી છે. વોડાફોન-આઇડિયા પર દેવાંનાં ડુંગર છે. બે-ચાર મહિના પહેલાં ટેલિકોમ કંપનીઓએ તેમના પ્રિપેઇડ-પોસ્ટ પેઇડ ભાવ વધાર્યા. એ પહેલાં તો ગળાકાપ હરીફાઇમાં ઓફર આવતી હતી. હવે તો ટોકટાઇમ-ડેટા મોંઘા બની ગયા છે. વૈશ્વિક ટેલિકોમ ક્ષેત્રની સાથે  સરખામણી કરવામાં આવે તો દલીલ સાચી લાગે છે. ભારતની ટેલિકોમ સેક્ટરની કુલ આવક જર્મનીની સરખામણીએ 60 ટકા, યુકેની સરખામણીએ 70 ટકા અને દક્ષિણ કોરિયાની સરખામણીએ તો 90 ટકા છે. આ  સ્થિતિમાં  ફાઇવ-જી સ્પેક્ટ્રમની 2022ની હરાજી પ્રક્રિયા સામે પ્રશ્નાર્થ?છે. જો ઓગસ્ટમાં  ઉદ્ઘાટન કરવું હોય તો મે-જૂનમાં લિલામી પૂર્ણ કરવી પડે, પણ દડો ટેલિકોમ ડિપાર્ટમેન્ટના હાથમાં છે. એ ભલામણો સ્વીકારે તો કેટલા હરાજીમાં `રાજી' થઇને ભાગ લેશે એ પ્રશ્ન છે. જે ન સ્વીકારે તો ફરી ભલામણ આવે કે કેબિનેટ બેઠક બોલાવીને વધુ-ઓછા ભાવનો સરકાર નિર્ણય લઇ લે. વળી જે ભાવે ટેલિકોમ કંપની સ્પેક્ટ્રમ ખરીદશે એ મુજબ જ ગ્રાહકો પાસેથી વસૂલ કરશે, ત્યારે આપણને ફાઇવ-જી સુવિધા કેટલામાં પડશે એ તો વધુ મોટો સવાલ રહેશે. ભલે ફાઇવ-જી ફોન બહુ મોંઘા નહીં પડે અને અત્યારે જે લોકો નવા ખરીદે એ ફાઇવ-જી તુરતમાં ચાલુ થશે એમ માનીને ખરીદી લે છે, પરંતુ જ્યાં સુધી કંપનીઓ સેવા શરૂ ન કરે ત્યાં સુધી તેની સાચી ઝડપ અને અન્ય સુવિધાનો લાભ નહીં મળે.

જોકે, 2018 અને 2021ની સ્પેક્ટ્રમ લિલામીમાં કેટલાક બેન્ડના વેચાણ હકો અપાઇ ચૂક્યા છે અને કંપનીઓએ તેનું ટેસ્ટિંગ પણ પૂર્ણ કરી લીધું છે, પણ જો સમગ્ર દેશમાં-તમામ સર્કલમાં સેવા શરૂ કરવી હોય તો તેનાં અલગ અલગ બેન્ડ લેવાં પડે અને જેમ ઊંચી ટેકનોલોજી વાપરવી હોય તેમ અલગ અલગ મેગાહર્ટઝ ઉપલબ્ધ છે. જે વેચાયા બાદ ખરા અર્થમાં ફાઇવ-જી ઉપલબ્ધ બનશે.

ટ્રાઇએ જે નવી ભલામણો કરી તેમાં ઘણી છૂટછાટો અને જાહેરાતો કરી હતી, પણ ભાવમાં હજુ અસંતોષ રહી ગયો છે. ભલામણો મુજબ 3300-3670 એમએચઝેડનાં બેન્ડમાં અનામત કિંમત 2018માં 492 કરોડ હતી, તેના બદલામાં હવે રૂા. 317 કરોડ રહેશે. 30 વર્ષ માટે પણ બેન્ડ લઇ શકાશે. એ માટે દોઢ ગણી કિંમત આપવી પડશે. બીજું, ચૂકવણી હપ્તાઓમાં પણ થઇ શકશે. બધાં જ પ્રકારનાં બેન્ડ લિલામી પ્રક્રિયામાં મૂકી દેવાયાં. માત્ર ટેલિકોમ સિવાયનાં સાહસોને ખાનગી રીતે સ્પેક્ટ્રમ વેચવાની વાતનો વિરોધ થયો છે.

ટેલિકોમ કંપનીઓને સમગ્ર ભારતમાં ફાઈવ-જી ચલાવવું હોય તો 100 મેગાહર્ટઝ જોઇએ અને નવી ભલામણ મુજબ હવે આ બેન્ડ ખરીદવા રૂા. 31,700 કરોડ રોકવા પડે. લિલામીમાં મૂકેલાં બધાં બેન્ડ વેચાઇ જાય તો સરકારને 5.07 લાખ કરોડની આવક થાય તેવી ગણતરી છે અને 30 વર્ષ માટેની લિલામી થાય તો રૂા. 7.5 લાખ કરોડની કમાણી થાય તેમ છે. સરકારને આવક જોઇએ છે, પરંતુ લોકોને સસ્તી ફાઈવ-જી સેવા આપવી હશે અને હવે તુરત સેવા ચાલુ કરવી હશે તો વધુ બાંધછોડ કરવી પડે તેવી સ્થિતિ છે. કોણ ઝૂકે છે અને ખરીદીમાં કઇ કંપની મેદાન મારે છે એ આવનારો સમય કહેશે.

.........

કંપનીઓની ટ્રાયલ પૂરી : 11 શહેરથી થશે શરૂઆત : 4 પાઈલટ પ્રોજેક્ટમાં કચ્છનું પોર્ટ

ફાઈવ-જી સેવા શરૂ કરવા માટે કેન્દ્રીય ટેલિકોમ વિભાગે 11 શહેરને તારવી લીધાં છે, જ્યાંથી સેવાનો આરંભ થશે, જેમાં દિલ્હી, મુંબઇ, કોલકાતા, ચેન્નાઇ, ગુરુગ્રામ, ચંડીગઢ, અમદાવાદ, જામનગર, હૈદરાબાદ, પૂણે, લખનૌ અને ગાંધીનગરનો સમાવેશ થશે. આ શહેરોમાં ટેસ્ટિંગ ચાલે છે.

મધ્યપ્રદેશ સરકારે તો થોડા સમય પહેલાં જ ટ્વિટ કરીને જાહેરાત કરી હતી કે, ફાઈવ-જી ટેકનોલોજીથી સજ્જ ભોપાલ દેશનું પ્રથમ સેવા શરૂ કરનારું શહેર બનશે. સરકારે કંપનીનું નામ ન લીધું, પરંતુ તે રિલાયન્સ જિઓ હોવાની સંભાવના છે. ભોપાલ એ દેશનાં ફાઈવ-જી પાઈલટ પ્રોજેક્ટનાં ચાર મુખ્ય સ્થાનમાં સમાવિષ્ટ છે. જેમાં કચ્છનું કંડલા-દીનદયાળ પોર્ટ ટ્રસ્ટ પણ છે. જે ચાર સ્થળ દેશનાં ફાઈવ-જી સેવામાં અગ્રણી બનશે તેમાં ભોપાલ અને ડીપીટી બંદર ઉપરાંત દિલ્હી એરપોર્ટ અને બેંગ્લોર મેટ્રો રેલવેનો પણ સમાવેશ થાય છે.

દરેક કંપનીઓ પણ તેમની પાસે ઉપલબ્ધ ટેકનોલોજી મુજબ ટ્રાયલ કરી ચૂકી છે અને જે સફળતા મળી છે એની જાહેરાત કરી ચૂકી છે. એરટેલે કપિલ દેવનું દેશનું પહેલું ફાઈવ-જી હોલોગ્રામ પ્રદર્શિત કર્યું હતું, જેનું રેકોર્ડિંગ શક્ય બન્યું ન હતું એ કપિલ દેવની વિશ્વકપની 175 રનની ઈનિંગ્સ 360 ડિગ્રીમાં સ્ટેડિયમના કોઇપણ ખૂણેથી જોઇ શકાય તેવી ટેકનોલોજી રજૂ કરી હતી. આ સાથે દસ કિ.મી. દૂર સુધી 200 એમબીપીએસની ઝડપ હાંસિલ કરી લીધી હતી. વોડાફોન-આઇડિયાએ કરેલી ટ્રાયલમાં ગાંધીનગરમાં 100 એમબીપીએસની ડેટા સ્પીડ હાંસિલ કરી લીધી હતી. રિલાયન્સ  જિઓએ મુંબઇનાં ટેસ્ટિંગમાં 420 એમબીપીએસની ડાઉનલોડ અને 412 એમબીપીએસની અપલોડ સ્પીડ હાંસિલ કરવામાં સફળતા મેળવી લીધાની જાહેરાત કરી છે.