પેટ્રોલ `પારાયણ' : કોંગ્રેસ હોય કે ભાજપ, બોલો નગદ `નારાયણ'ની જય , Petrol A to Z : Whether it is Congress or BJP, No one is ready to give up Huge Revenue...

બિઝ સ્ટોરી - દિવ્યેશ વૈદ્ય

છેલ્લા લગભગ બે સપ્તાહથી પેટ્રોલ-ડીઝલની કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા છૂટ્ટી મૂકી દીધેલી કે નધણિયાતી હોય એવી સ્થિતિમાં મૂકી દીધેલી કિંમતો રોકેટની જેમ ઊંચે જઈ રહી છે. સતત 12 દિવસ પૈસાની માત્રામાં વધારો કરી ધીમા ઝેરની જેમ લગભગ લિટર 3થી 4 રૂપિયાનો વધારો થઇ ગયો છે. સામાન્ય માણસ જ નહીં, હવે સમૃદ્ધ વર્ગ પણ સોશિયલ મીડિયા સહિત વિવિધ માધ્યમોમાં અલગ અલગ રીતે વિરોધ દર્શાવે છે. સતત વધારા પછી 13મા દિવસે રવિવારે સવારે ભાવ વધ્યા નથી, પણ સ્થિર રહ્યા ત્યાં સુધી કેન્દ્ર કે રાજ્ય કોઇ સરકારે આ લખાય છે ત્યાં સુધી એક્સાઇઝ ડયુટી ઘટાડાની કોઇ જાહેરાત કરી નથી. 

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તામિલનાડુમાં એક કાર્યક્રમમાં પેટ્રોલનો સીધો ઉલ્લેખ કર્યા વિના આ બધું અગાઉની સરકારોને કારણે થઇ રહ્યાનું જણાવ્યું, તો નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારામને ચારેબાજુથી વિરોધ ઊઠયા બાદ અંતે શનિવારે કહ્યું કે, ઇંધણની વેચાણ કિંમતો તાર્કિક સ્તરે લાવવા માટે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારે સાથે મળીને કામ કરવું જોઇએ, પણ માત્ર એક્સાઇઝ ઘટાડવાની કોઇ વાત ન કરી. હકીકત એ છે કે ભાજપની સરકાર હોય કે કોંગ્રેસની, રાજ્યની હોય કે કેન્દ્રની સરકાર, આ ઇંધણ કિંમતોમાંથી કમાણી એ દૂઝણી ગાય જેવી છે. કોઇ તેને છોડવા તૈયાર નથી. કોરોના મહામારી નહોતી આવી એ સમયે પણ સરકારો તેમાંથી લાખો-કરોડોની આવક મેળવતી હતી અને હવે તો ખર્ચા વધી ગયાનું અને માળખાંકીય સુવિધા આપવા માટે નાણાંની જરૂર હોવાનું કારણ મળી ગયું છે. પણ, મોટો વાંધો એ વાતનો છે કે `છાશ લેવા જવું છે અને દોણી પણ છુપાવવી છે.' પહેલાં 15-15 દિવસે પેટ્રોલ-ડીઝલની કિંમતની સમીક્ષા થતી. આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રૂડની કિંમત મુજબ 2-4 રૂા.ની વધ-ઘટ થતી. સીધા 3-4 રૂા. વધતાં તેમાં હોબાળો થતો. આ હોબાળો થાય તો `મત' કેમ મળે. લોકો નારાજ થાય. એટલે હવે સરકારે દૈનિક બદલાવની મંજૂરી આપીને કહી દીધું કે ભાવ સીધા ક્રૂડની કિંમત સાથે જોડાઇ ગયા છે. હાથ ખંખેરી નાખ્યા, પણ વાસ્તવિકતા એ છે કે કોરોનાકાળમાં ક્રૂડની કિંમત મિનરલ પાણીની બોટલ જેટલી થઇ ગઇ હતી અને તેના ચાર ગણા રૂા. આપણે ચૂકવતા હતા. અત્યારે ભલે ક્રૂડની કિંમત વધી છે, તો પણ અઢીથી ત્રણ ગણો ભાવ આપણે ચૂકવીએ છીએ. લિટરે આપણે ચૂકવતા નાણાંમાં 60 ટકા સરકાર કમાય છે. અત્યારે ક્રૂડ પર કેટલી રકમ ચૂકવીએ છીએ. ક્યા રાજ્યો આ મુદ્દે કેવી નીતિથી ચાલે છે, ઊંચા ભાવ કેમ છે ? બંને સરકારોએ કેટલી કમાણી કરી છે, એ સહિતનું વિશ્લેષણ અહીં કરાયું છે. 

શનિવારની કિંમત જોઇએ તો મુંબઇમાં પેટ્રોલ 97 રૂા. અને ડીઝલ 87.06 રૂા. લિટર વેચાયું. ગત અઠવાડિયે સૌથી વધુ વેટ લેનારાં રાજસ્થાન અને મધ્યપ્રદેશનાં કેટલાંક શહેરમાં 100 રૂા.થી ઉપર ભાવ થઇ ગયા અને રાડ મચી ગઇ હતી. આ બંને રાજ્યમાં અલગ પક્ષની સરકાર છે, દિલ્હીમાં પણ અલગ પક્ષની સરકાર છે. દક્ષિણની પ્રાદેશિક પક્ષવાળી સરકાર જુઓ. વેટની કમાણી છોડવા કોઇ તૈયાર નથી. બેઝિક પ્રાઇઝ-ક્રૂડની મૂળ કિંમત પર કેન્દ્ર એટલે કે એક્સાઈઝ ડ્યુટી ચડાવે છે, તેના પર ડીલર કમિશન અને એ પછી રાજ્યોનો વેરો-વેટ લાગે એટલે છેલ્લે ગ્રાહકોને છૂટક કિંમત બહુ મોંઘી પડે છે. કોરોના મહામારી દરમ્યાન ક્રૂડના ભાવ 15 ડોલર આસપાસ આવી ગયા, પરંતુ પેટ્રોલના ભાવ નીચા ન આવ્યા. કારણ કે, કેન્દ્રએ એક્સાઇઝ વધારી. ક્રૂડના ભાવ ઘટવાથી પેટ્રોલ-ડીઝલની કિંમત કેમ ઘટતી નથી ? છેલ્લા એક વર્ષના આંકડા લઇએ. જાન્યુઆરી-2020થી જાન્યુઆરી-2021 દરમ્યાન સરેરાશ પેટ્રોલનો ભાવ 88 રૂા. રહ્યો. ક્રૂડના ભાવમાં સરેરાશ 13 ટકાનો ઘટાડો છે, છતાં ભારતીયો ઊલટું 13 ટકા વધુ ભાવ ચૂકવે છે. આ ટેક્સથી બેહાલી છે. વિપક્ષ નબળો છે, કંઇ બોલે તો તેમાં શાસનવાળાં રાજ્યનો મુદ્દો સામે ઊભો છે ?

 `આવ ભાઇ હરખા, આપણે બેઉ સરખા.' 

આગલાં મહામારીના વર્ષમાં ક્રૂડની વૈશ્વિક માંગ ઘટતાં એપ્રિલ-2020માં ક્રૂડ તૂટયું હતું, મે-2020માં તો વૈશ્વિક ક્રૂડ કિંમત પ્રતિ બેરલે રૂા. 28.84માંથી અડધા થઇ રૂા. 14.75 થઇ ગયા તો તેનો ફાયદો ઉપાડતાં સરકારે પેટ્રોલ પર એક્સાઇઝ ડયુટી લિટરે દસ રૂા. અને ડીઝલે રૂા. 13નો વધારો કર્યો. સરકારે એ સમયે રૂા. 1.6 લાખ કરોડ કમાઇ લીધા ને માત્ર ત્રણ મહિનામાં. રસીની સફળતાની સાથે જ વૈશ્વિક તેલ ભાવનો નિર્દેશાંક બ્રેન્ડ ક્રૂડનો ભાવ 40 ડોલરમાંથી ઊંચકાઇને સીધો 63.49 થઇ ગયો છે. આ વધારા સાથે કેન્દ્ર સરકારે હવે એક્સાઇઝનો છ મહિના પહેલાંનો વધારો પાછો ઘટાડવાની જરૂર છે ત્યારે જાણે લોકોની ધીરજની કસોટી કરાય છે ! 

બીજી બાજુ રસીની શોધ થઇ, કોરોના કેસ ઘટવા ઉપરાંત ક્રૂડના ભાવ તૂટવાનાં કારણે સૌથી મોટા તેલ ઉત્પાદક દેશ સાઉદી અરેબિયાએ સ્વૈચ્છિક રીતે તેમનું દૈનિક ઉત્પાદન 1 મિલિયન બેરલ ઘટાડી નાખ્યું છે. હવે વૈશ્વિક ભાવ ઊંચકાઇ રહ્યા છે અને આપણે સીધો ભોગ બનીએ છીએ. ઓક્ટોબરથી સરખામણી કરીએ તો ત્યારે 40.1ના સ્થાને 64 પ્રતિ બેરલ ભાવ થઇ ગયા છે તો ઉત્પાદન કાપની આશા ઓછી છે. એથી ઘરેલુ મોરચે રાહત મળશે તો જ ભાવ ઘટશે. 

 ધૂમ કમાણી, પણ વિષચક્રનું જોખમ

 જાન્યુઆરી-20માં કોવિડ લોકડાઉન પહેલાં ક્રૂડનો ભાવ રૂા. 29 હતો અને ગ્રાહકને 78માં મળતું. ફેબ્રુઆરીમાં ક્રૂડનો કડાકો બોલીને રૂા. 15.60 થયું અને છૂટક ભાવ 73 થયો. પાંચ ગણી રકમ સરકારે કમાઇ લીધી. પછી ક્રૂડના ભાવ વધ્યા તોય મૂળ કિંમતની 3 ગણી રકમની કમાણી થતી રહી છે. મહામારીના સમયમાં ઇંધણ સિવાય લગભગ તમામ ક્ષેત્રમાં કમાણી ઘટી. સીજીએ (કન્ટ્રોલર જનરલ ઓફ એકાઉન્ટ)ના આંક મુજબ સરકારે એપ્રિલથી નવેમ્બર-20ના ગાળા સરમ્યાન આગલા વર્ષના એ જ સમયગાળાની સરખામણીએ વિક્રમી 48 ટકા વધુ ઇંધણ એક્સાઇઝ ડયુટીમાંથી આવક મેળવી હતી. 2019માં 1.32 લાખ કરોડની સામે 2020માં 1.96 લાખ કરોડ વસૂલ્યા.પણ, કમાણી વધવાથી અંતે મોંઘવારી અને અર્થતંત્રનું વિષચક્ર શરૂ થાય છે. ઇંધણ ભાવ વધતાં ભારતની આ `વ્હીલબેઝ' ઇકોનોમીથી દરેક ચીજના ભાવ વધે છે. અનાજ ઉત્પાદન હોય કે બીજી જીવન જરૂરિયાતની ચીજ, બધું પરિવહન પર નિર્ભર છે. પડતર વધે છે. શ્રીમંતને તેની ગાડી-એસયુવીનો ખર્ચ વધે જ છે, પણ નાનો વર્ગ મોંઘવારીમાં પીસાય છે. ભાવ વધતાં માંગ, ખરીદશક્તિ ઘટે છે અને પછી માંગ ઘટે. માંગ ઘટતાં ઉત્પાદન પર અસર પડે અને ઉદ્યોગો નબળા પડે તો કર્મચારી પર અસર પડે. આમ, વિષચક્ર ઊભું થાય છે. 

 વસૂલાતમાં રાજસ્થાન-મ.પ્ર. અવ્વલ : ટકાવારીમાં મણિપુર, લક્ષદ્વીપમાં વેટ નથી 

 કોંગ્રેસ શાસનવાળા રાજસ્થાનમાં પેટ્રોલ પર 36 ટકા વેટ છે. તો કોંગ્રેસ પાસેથી ભાજપે સત્તા મેળવી એ મધ્યપ્રદેશમાં પણ પેટ્રોલ પર 33 ટકા વેટ છે. બંને મોટાં રાજ્ય કમાણીમાં અવ્વલ છે. 2019-20માં વેટથી રાજસ્થાન સરકારે 13,000 કરોડની કમાણી કરી. અત્યારે બંનેને રાજ્યના કેટલાક શહેરોમાં ભલે સેન્ચ્યુરી મારતાં રાડ મચી છે. ટકાવારીની દૃષ્ટિએ મણિપુર પ્રથમ ક્રમે છે. આ નાનાં રાજ્યમાં પેટ્રોલ પર 36.50 ટકા વેટ છે અને ડીઝલ પર 22.50 ટકા. મોટાં રાજ્યમાં તામિલનાડુમાં વેટ ઓછો છે. પેટ્રોલ પર 15 ટકા અને ડીઝલ પર માત્ર 11 ટકા વસૂલાત થાય છે, પણ ખાટલે મોટી ખોટ એ છે કે વેટ સાથે પેટ્રોલ પર 13.02 રૂા. અને ડીઝલ પર 9.62 રૂા. પ્રતિ લિટરે સેસ (ઉપકર) છે ! માત્ર લક્ષદ્વીપ જ એવો પ્રદેશ છે જ્યાં વેટ નથી લેવાતો. 

 રાજ્યોને મળનારો વેટ પાંચ વર્ષમાં 43 ટકા વધ્યો ! 

 રાજ્યોને પેટ્રોલ-ડીઝલ પર વેટ લગાડવાથી થનારી કમાણી પાંચ વર્ષમાં 43 ટકા વધી છે. નાણાકીય વર્ષ 2014-15માં તમામ રાજ્યોને વેટથી થયેલી કુલ કમાણી 1.37 લાખ કરોડ હતી, જે 2019-20માં વધીને 2 લાખ કરોડ પર પહોંચી ગઇ છે. કોરોનાના કારણે લોકડાઉન લાગ્યું હતું, છતાં ચાલુ નાણાકીય વર્ષ 2020-21ના પહેલા છમાસિક ગાળા (એપ્રિલ-ડિસેમ્બર)માં વેટથી 78,000 કરોડની કમાણી થઇ હતી. પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદન પર એક્સાઇઝ ડયૂટી લગાડીને કેન્દ્ર સરકારે 2019-20માં 3.34 લાખ કરોડ રૂપિયા કમાવ્યા હતા. મે-2014માં પહેલીવાર જ્યારે મોદી સરકાર બની ત્યારે 2014-15માં એક્સાઇઝ ડયૂટીથી 1.72 લાખ કરોડની કમાણી થઇ હતી. એટલે કે પાંચ વર્ષમાં બેગણી થઇ હતી. રાજ્યના અલગ અલગ શહેરોથી કિંમતમાં અંતર કેમ ? પેટ્રોલ-ડીઝલ કોઇ પેટ્રોલ પંપ પર ડેપોથી પહોંચે છે, એ પેટ્રોલ પંપ કોઇ તેલ ડેપોથી કેટલો દૂર છે તેના આધારે ભાડું લાગે છે. આ ભાડાંમાં ફેરફારની અસરના લીધે શહેર બદલતાં ભાવ પણ વધે-ઘટે છે.

ONGC, now start offshore oil exploration after onshore exploration in kutch. KSKV KUTCH UNIVERSITY and PDEU will join form academic front... There is big opportunity for students, professor and researcher.

The first commercial oil production of ONGC in Gulf of kutch will be start form 2024.There is a need 'voice of kutch' from public and political front for refinery establish in kutch.

2024માં કચ્છના કાંઠેથી ઓએનજીસીનું તેલ ઉત્પાદન

દિવ્યેશ વૈદ્ય દ્વારા

ભુજ, તા. 18 : કચ્છમાં ઓફશોર તેલ-ગેસ સંશોધન પૂર્ણ થઇ?ચૂક્યું છે અને હવે કચ્છ એ આગામી 2024ના સમયમાં તેલનું વાણિજ્યિક ઉત્પાદનનું સાક્ષી બનશે, જે ભારતની આત્મનિર્ભરતાની દિશામાં આ મોટું કદમ હશે એમ કચ્છ આવેલા ઓ.એન.જી.સી.ના વેસ્ટર્ન ઓફશોર બેઝિનના એક્ઝિક્યુટિવ ડાયરેક્ટર વાસુદેવન કાનને જણાવ્યું હતું. યુનિ.માં યોજાયેલા વર્કશોપ દરમ્યાન કચ્છમિત્ર સાથેની ખાસ વાતચીતમાં તેમણે જણાવ્યું કે, ઓફશોરમાં કચ્છમાં 2200 મિલિયન મેટ્રિકટન (એમએમટી)નો જથ્થો હોવાની શક્યતા છે, જેમાંથી 127 એમએમટીની શોધ?થઇ?ચૂકી છે અને નાણાકીય મંજૂરી સહિતની પ્રક્રિયા જારી છે. હવે બે ફીલ્ડ બ્લોકમાં 38 એમએમટી હિસ્સાનું વાણિજ્યિક ઉત્પાદન 2024માં શરૂ?થઇ?જવાની આશા છે. કચ્છમાંથી ઉત્પાદિત થનારા તેલના જથ્થાથી એલએનજી જેવી કંપનીઓને ફાયદો થશે, જે અત્યારે વિદેશથી આયાત કરી રહી છે અને કિંમત વધુ છે. માત્ર અર્થતંત્રને જ નહીં યુવાનોને નોકરીની તક મળતાં પણ લાભ મળશે. કયા સ્થાને ઉત્પાદિત તેલના જથ્થાની પ્રોસેસ રીફાઇનરીઓ સ્થાપવાની સંભાવના છે એવા સવાલ પર તેમણે કહ્યું કે, ઓખા બાજુ તેની સ્થાપના વિચારણા હેઠળ છે. આ વર્કશોપમાં ઓએનજીસીના ડાયરેક્ટર આર. કે. શ્રીવાસ્તવ પણ આવવાના હતા. જો કે, તેમણે કચ્છ યુનિ. અને પીડીપીયુના પદાધિકારીઓ સાથે વાત કરીને ભૂમિ સંશોધનમાં કેમ આગળ વધાશે તેની ચર્ચા કરી હતી. 

ડિસઇન્વેસમેન્ટનાં ડગ; મોદી અડગ, Step towards disinvestment; Modi firm in his decision....

બિઝ સ્ટોરી - દિવ્યેશ વૈદ્ય

આજે એક બાજુ બેંક યુનિયનનું બે દિવસની હડતાળનું એલાન છે, અન્ય જાહેર સાહસોના યુનિયનો અને વિપક્ષની ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ મુદ્દે ટીકા થઈ રહી છે ત્યારે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની સંસદમાં ગત બુધવારની આ ટિપ્પણી રાજકીય અર્થતંત્ર માટે મહત્ત્વની છે, જાણે ડંકે કી ચોટ ઉપર એલાન કરી દીધું છે કે, ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ થવાનું જ છે, આ માર્ગેથી સરકાર પાછળ નથી હટાવાની, ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ કાર્યક્રમ જાહેર થઈ ગયો છે ત્યારે આ નિવેદન ન માત્ર ખાનગીકરણની હિમાયત કરવામાં આવી છે બલ્કે ખાનગીકરણનો મજબૂત તંબુ ખોડી નાખ્યો છે. બજેટમાં દરખાસ્ત બાદ હવે સંસદમાં વાત કરીને સરકારે દેશમાં ખાનગીકરણની વધુ વ્યાપક અને મોટી ભૂમિકાનો જાણે દડો ફેંકી દીધો છે. ખરેખર, કેન્દ્ર ઈચ્છે છે કે તેમણે તારવી લીધેલા ચાર વ્યૂહાત્મક પ્રકારના સાહસો સિવાય બધા જ બિનવ્યૂહાત્મક સાહસોમાંથી પોતાનો હાથ ખેંચી લેવા. વડાપ્રધાનના ભાષણનો અર્થ કાઢીએ તો સરકાર લોકોને, ખાસ કરીને યુવાનોને સાહસિક બનવવા માગે છે, બધું જ સરકાર ન ચલાવી શકે. આઝાદી પછીના તબક્કામાં સરકારી અંકુશો યોગ્ય અને જરૂરી હતા. પરંતુ હવે યુવા દેશમાં ખાનગીકરણ પર જ વિશ્વાસ મુકાશે તેવું વલણ સ્પષ્ટ કરી દેવાયું છે.  આમ તો આર્થિક સુધારાના એક ભાગરૂપ ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટસની શરૂઆત 1991થી થઈ હતી, પણ ગતી ધીમી હતી.  હવે મક્કમ ડગનો નિર્દેશ આપી દીધો છે. ચાલુ વર્ષે વિક્રમી રાજકોષીય ખાધ ઓછી કરવા અને કોરોના મહામારીના કારણે વધેલા મૂડી ખર્ચને પહોચી વળવા તેમજ અર્થ તંત્રને ઝડપી વિકાસનાં માર્ગે લાવવા સરકાર ડીસઇન્વેસ્ટમેન્ટને આવશ્યક માને છે. હવે લગભગ  300માંથી માત્ર મહત્ત્વના બે ડઝન સાહસો સરકાર પોતાના હાથમાં રાખશે, બાકીનું ખાનગીકરણ થશે. વર્તમાન પૂરા થતા ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ કાર્યમાં કોરોના મહામારીના લીધે સરકારને લગભગ નિષ્ફળતા મળી હતી.  2014મા મોદી સરકાર આવ્યા બાદ સરકરી કંપનીઓનું માર્કેટ કેપ 36 ટકા ઘટી ગયું છે . સરકારે 121થી વધુ કંપનીઓમાં ભાગીદારી વેચીને લગભગ સાડા ત્રણ લાખ કરોડની કમાણી કરી છે.  ચાલુ પૂરાં થતાં નાણાકીય વર્ષમાં  2.10 લાખ કરોડનું ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટનું લક્ષ્ય હતું. પણ તેમાંથી માત્ર 19 હજાર કરોડ રૂપિયા જ મેળવી શકી હતી. આ વખતે તેનાથી 35000 કરોડ ઓછું એટલે કે પોણા બે લાખ કરોડનું લક્ષ્ય લખાયું છે. સરકારને વિશ્વાસ છે  કે તેમાં  જાહેર સાહસો, બેંકો, આઇપીઓ બધું મળીને  આ લક્ષ્યથી પણ વધુ સફળતા હાંસલ થશે.કેન્દ્ર એવું માને છે કે, જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓમાંથી જ 1 લાખ કરોડ, જ્યારે બાકીના 75,000 કરોડ સીપીએસઈ (કેન્દ્રિય જાહેર સાહસો)માંથી જ મેળવી લેશે.  ડિસઈન્વેસ્ટમેન્ટ પ્રક્રિયા શું છે  અને  હવે આગળના વર્ષમાં સરકાર કયા સાહસોમાં  કેવી રીતે આગળ વધવા માગે છે, તેનું અહીં વિશ્લેષણ છે. 

એલ.આઇ.સી.પોલિસીધારકોને થશે કમાણી :

ભારતીય જીવન વીમા નિગમ એ દેશની સૌથી મોટી વીમા કંપની છે. સરકાર તેમાંથી ધૂમ કમાણી કરે છે. નિગમમાં એલ.આઇ.સી.નો પોતાનો 51 ટકા અને સરકારનો 47 ટકા હિસ્સો છે. બજેટમાં થયેલી જાહેરાત મુજબ એલ.આઇ.સી.નું ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ એ આઇપીઓની પદ્ધતિથી કરવામાં આવશે. થોડા સમય પહેલાં કરવામાં આવેલી જાહેરાત મુજબ ઇસ્યુની સાઈઝ 10 ટકા રહેશે. સરકાર તબક્કાવાર ખાનગીકરણ કરવા માગે છે પણ સારા સમાચાર એ છે કે વર્તમાન પોલિસીધારકો માટે 10 ટકા અનામત છે. સરકાર અત્યારે તો સૌથી મોટી હિસ્સેદાર રહેશે જ. પણ આઈપીઓમાં પોલિસીધારકોને કમાણીની તક મળશે. ઇસ્યુ ચાલુ વર્ષે ઓક્ટોબર કે એના પછીના સમયમાં આવવાની સંભાવના છે. આઇપીઓ પહેલાં એનું વેલ્યુએશન થશે. આકારણીની રીતે જોઈએ તો એલ.આઇ.સી.નો માત્ર 25 ટકા હિસ્સો વેચાય તો પણ સરકારને રૂા. બે લાખ કરોડ મળી શકે એમ છે. અત્યારે દસ ટકાનો આઇપીઓ થશે તોય સરકારને 80 હજાર કરોડ રૂપિયા મળશે. 

બીપીસીએલ : 

ભારત પેટ્રોલિયમ કોર્પોરેશન લિમિટેડ એ દેશની બીજા ક્રમની સૌથી મોટી તેલ કંપની છે અને અત્યારે તેમાં સરકારની 53 ટકા  ભાગીદારી સાથે  40,000 કરોડનો હિસ્સો છે. બજેટમાં આગામી વર્ષે ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટના લક્ષ્યમાં ઉલ્લેખ કરાયો હતો, પણ આ જાહેર સાહસની પ્રક્રિયા ચાલુ જ છે અને સપ્ટેમ્બર અંત સુધીમાં વેચાણ પણ થઈ જશે. આ નફાકારક સાહસને  ત્રણ પ્રારંભિક બોલી તો મળી ચૂકી છે. તાજેતરમાં કંપનીએ શાનદાર નફો નોંધાવતાં ઓક્ટોબર ડિસેમ્બર ત્રિમાસિક ગાળામાં નફામાં 120 ટકાનો ઉછાળો દર્શાવ્યો હતો. માઈનિંગ કંપની વેદાન્તાએ નવેમ્બરમાં ભાગીદારી ખરીદવા એક્સપ્રેસ ઓફ ઇન્ટરેસ્ટ જમા કર્યું હતું. આ સિવાય બે વિશ્વસ્તરીય કંપનીઓએ પણ તેમાં રસ દાખવ્યો છે. બીપીસીએલ તમામ 52.98 ટકા વેચી નાખવાની યોજના છે. આ સોદાથી સરકારને 70થી 80 હજાર કરોડનો ફાયદો મળી શકે એમ છે. 

આઇડીબીઆઈ થશે પૂર્ણ ખાનગી : 

2002માં રચવામાં આવેલી આઇડીબીઆઇ બેન્ક આમ તો 2019માં એલઆઈસીમાં હિસ્સો વેચવાની સાથે જ ખાનગી કરી નાખવામાં આવી છે. હવે સંપૂર્ણ હિસ્સો વેચી નાખવાનો સરકારનો ઇરાદો છે. આ પહેલાં સંકટમાં આવેલી બેંકને એલઆઇસીએ ઉગારી લીધી હતી. એલઆઇસીએ આ બેંકમાં 51 ટકા હિસ્સો ગ્રહણ કરી લીધો છે. સરકારનો હિસ્સો તેમાં 48.71 ટકા છે. બેંકની મુશ્કેલીને ધ્યાનમાં રાખીને એલ.આઇ.સી. વધારાની રૂા. 4743 કરોડની મૂડી નાખશે. ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ફાઈનાન્સ એન્ડ સર્વિસે આ બેંકમાં 4557 કરોડ રૂપિયા રોકાયા હતા. સંસદ દ્વારા તાજેતરમાં 9300 કરોડની મૂડી નાખવામાં આવી હતી. પ્રક્રિયા શરૂ કરવા જરૂરી કાનૂની મંજૂરી માટે એએએ બજેટની સાથે સુધારા ખરડો સંસદમાં રજૂ કરી દેવાયો છે. એટલે આગામી નાણાકીય વર્ષમાં જ આ બેન્કનું સંપૂર્ણ ખાનગીકરણ હાથ પર લઇ લેવાશે. સરકારને આ બેન્કમાંથી લગભગ 32 હજાર કરોડ રૂપિયાની આવક થશે. સરકારે બજેટમાં નિર્દેશ આપ્યો હતો કે, આઈડીબીઆઇ સિવાયની પણ બે બેંકો ખાનગી થશે. જો કે, એ કઈ બેંક છે એનો ફોડ પડયો નથી. જો કે, અત્યારે બેન્કિંગ યુનિયનોએ આંદોલન શરૂ કર્યું છે. 

એસીઆઇ : 

બજેટમાં ડિસઈન્વેસ્ટમેન્ટની વાત કરી ત્યારે શિપિંગ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયાનો પણ ઉલ્લેખ હતો. 1961માં સ્થપાયેલી દેશની આ સૌથી મોટી જહાજી કંપનીને કેબિનેટે ગત વર્ષે નવેમ્બરમાં જ મંજૂરી આપી હતી. ગત ડિસેમ્બરમાં જ દિપમ (ડીપાર્ટમેન્ટ ઓફ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ એન્ડ પબ્લિક એસેટ મેનેજમેન્ટ) દ્વારા એસીઆઇમાંથી સરકારની તમામ 63.76 ટકા ભાગીદારીને વેચવા માટે રુચિપત્ર મગાવ્યું હતું. જેમાં કંપનીનું મેનેજમેન્ટ પણ સામેલ છે. બીડની મર્યાદા 13મી ફેબ્રુઆરી હતી તે પણ વધારીને 1લી માર્ચ કરી નાખી છે અને કંપનીને પ્રતિસાદ પણ સારો મળતાં પ્રાથમિક રીતે લાગે છે કે વેચાણથી સરકારને 4000 કરોડ રૂા. મળશે. 

ક્યા સાહસોનું ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ

આઇઆરસીટીસી, ઇન્ડિયન કન્ટેનર કોર્પોરેશન, આઇડીબીઆઇ, રાષ્ટ્રીય ઇસ્પાત નિગમ લિ. (વિઝાગ) (2021માં લક્ષ્ય).

ભવિષ્યમાં ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ લક્ષ્ય

ગેઇલ, આઇઓસી, એચપીસીએલ, રેલવે એસેટ, ઇન્ડિયન ડ્રગ એન્ડ ફાર્મા, રાજસ્થાન ડ્રગ એન્ડ ફાર્મા.

ક્યા સાહસોની પ્રક્રિયા ચાલુ છે

એર ઇન્ડિયા, બીપીસીએલ, પવનહંસ, બીઇએમએલ, શિપિંગ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા, નિલાંચલ ઇસ્પાત નિગમ લિ., ફેરો ક્રેપ નિગમ લિ.

સ્ટ્રેટેજિક ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ  કયા ક્ષેત્રમાં ?

0       પરમાણુ, ઊર્જા, અંતરિક્ષ, ડિફેન્સ 

0       ટ્રાન્સપોર્ટ અને ટેલિકોમ્યુનિકેશન 

0       પાવર, પેટ્રોલિયમ, કોલસો                   અને ખનિજ 

0       બેન્કિંગ, ઇન્સ્યોરન્સ અને            ફાઇનાન્સ સર્વિસ  

નોન સ્ટ્રેટેજિક ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ  

આમાં સંપૂર્ણ ખાનગીકરણ અથવા એકમને બંધ જ કરી દેવામાં આવશે. 

સ્ટ્રેટેજીક ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટમાં સરકારી હિસ્સો જાળવી રખાશે. પણ નોન સ્ટ્રેટેજિકમાં  મોટા ભાગના એકમો ખાનગી થઈ શકે છે.

ભારતમાં ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટનો ઘટનાક્રમ

1991- પ્રાંરભ સરકારે કેટલીક કંપનીઓનો 20 ટકા હિસ્સો વેચવાનો નિર્ણય લીધો.  

1993 -રંગરાજન સમિતિએ સરકારી કંપનીઓમાંથી 74 ટકા સુધી વિનિવેશનો પ્રસ્તાવ આપ્યો, જો કે, તેનો અમલ ન થયો.  

1996- જી.વી. રામકૃષ્ણના નેતૃત્વમાં વિનિવેશ આયોગ બન્યું. 1999માં વિભાગ સ્થાપિત. 

1998- વાજપેયી સરકારે સરકારી કંપનીઓના બે સેક્ટરમાં ભાગ પડ્યા. સ્ટ્રેટેજિક અને નોન-સ્ટ્રેટેજિક ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ. 

2001- વિનિવેશ વિભાગનું નામ બદલીને વિનિવેશ મંત્રાલય કરાયું. 

2004- યુપીએ સરકારે એક કોમન મિનિમમ પ્રોગ્રામ શરૂ કર્યો. વિનિવેશ મંત્રાલયમાંથી માત્ર એક વિભાગ બનાવી દીધો. 

2005- રાષ્ટ્રીય રોકાણ ભંડોળ સ્થાપિત. જેના દ્વારા વિનિવેશની પ્રક્રિયા આયોજિત કરાતી હતી.  

2005થી 2009 - ડાબેરી પક્ષોના સમર્થનવાળી સરકાર બની. જેનાં કારણે પ્રક્રિયા અટકી. 

2009- ફરી ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ શરૂ. 

2014- નવી વિનિવેશ નીતિ બનાવાઈ અને તેનાથી જોડાયેલી ભલામણો નીતિ આયોગને સોંપાઈ. 

2016- ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ એન્ડ પબ્લિક એસેટ મેનેજમેન્ટ એટલે કે દિપમની સ્થાપના.  

2017- વિનિવેશ દ્વારા પહેલીવાર એક લાખ કરોડથી વધુની રકમ એકત્ર. 

2020- પહેલીવાર બે લાખ દસ હજાર કરોડનું ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ લક્ષ્ય. પણ એ સફળ ન થયું.  

2021- 1.75 લાખ કરોડનું લક્ષ્ય.

બીઈએમએલ : 

ભારત અર્થ મૂવર્સ લિમિટેડ એ 1964માં સ્થપાયેલ અને લગભગ 67 દેશમાં સંરક્ષણ ક્ષેત્રના સાધનોનું નિકાસ અને ઉત્પાદન કરતું સાહસ છે. જે ખાસ કરીને સંરક્ષણ, એરોસ્પેસ અને રેલવે તથા બાંધકામ સાથે જોડાયેલું સાહસ છે. સોમવારે સંસદમાં થયેલી જાહેરાત મુજબ સરકાર તેમાં માત્ર 26 ટકા હક જ જાળવી રાખવા માગે છે. બાકીનું અને 28 ટકા વેચવાનો ઈરાદો રાખે છે. અત્યારે સરકારનો 54 ટકા હિસ્સો છે. આમ તો 2016માં કેબિનેટે આ સાહસના ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટની મંજૂરી આપી હતી, પરંતુ તેમાં વિપક્ષોનો વિરોધ અને યુનિયનોના વિરોધથી કામ નહોતું થયું. પણ આ વખતે સરકારે જરૂરી કાયદા સુધારાની દરખાસ્ત કરી છે. સરકાર હવે પૂરી રીતે સજ્જ છે અને આગામી નાણાકીય વર્ષમાં જ કામ પૂરું કરી લેવા માગે છે. આ સાથે સંરક્ષણ ક્ષેત્ર સંબંધિત બીજી બે કંપનીઓ ગાર્ડન રીચ શિપ બિલ્ડર એન્ડ એન્જિનીયર લિમિટેડ  (જીઆરએસઈ) અને મિશ્રધાતુ નિગમ લિમિટેડ (મીધાન) એ બંનેમાં પણ  ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ કરવાનો ઇરાદો સરકારે જાહેર કરી દીધો છે. 

કોણ ખરીદસે એર ઇન્ડિયા  :

આ 100 સ્થાનિક અને 70 આંતરરાષ્ટ્રીય ઉડ્ડયન ચલાવતું ગંજાવર સરકારી સાહસ છે, પણ કરજમાં ડૂબી ગયું છે. સરકાર તેમાંથી છુટકારો ઈચ્છે છે. લાંબા સમયથી તેમાં પૂરી હિસ્સેદારી વેચવાના પ્રયાસ ચાલી રહ્યા છે, પણ હજુ સુધી સફળતા મળી નથી. એર ઇન્ડિયા પર 60,074 કરોડનું કરજ છે. જે ખરીદશે તેને 23,286 કરોડ ચૂકવવા પડશે. 2020માં સરકારે ફરી એકવાર બોલી લગાવી હતી, પણ હજુ ખરીદનાર મળ્યા નથી. જો કે, હવે કેટલીક કંપનીઓએ પ્રાથમિક રસ માટે પત્ર આપ્યા છે. સરકારને આશા છે કે સપ્ટેમ્બર સુધીમાં વેચાણ પૂરું થઈ જશે. જો આ વેચાશે તો સરકારને લગભગ 30 હજાર કરોડ રૂપિયા મળશે.  

Kutch also benefits from promoting green energy! હરિત ઊર્જાને પ્રોત્સાહનનો ફાયદો કચ્છનેય !

બજેટની અનેક જોગવાઈઓથી જિલ્લાને પરોક્ષ લાભ થવાની 

આશા: એમએસએમઈ અને ટેક્સટાઈલ પાર્કમાં પણ અપેક્ષા 

ભુજ, તા. 1 : આજે નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારામને રજૂ કરેલાં બજેટમાં આમ તો કચ્છને સીધો સંબધ કયાંય નથી જેમ ગત વર્ષમાં બજેટમાં ધોળાવીરાને `આઈકોનિક સાઈટ' તરીકે વિકસાવવાની જાહેરાત કરીને સીધો ઉલ્લેખ થયો હતો. જો કે, પરોક્ષ રીતે કચ્છના ઉદ્યોગોને સમજી દેશના ઉદ્યોગોનેય લાભ મળશે. ખાસ તો કચ્છની સીમાએ વિશ્વનો સૌથી મોટો રિન્યૂએબલ પાર્ક ઊભો થવાનો છે ત્યારે આ ક્ષેત્રની નાણાં ફાળવણી અને સોલારનાં સાધનો પર બેઝિક કસ્ટમ ડયુટી લગાવવામાં ન આવતાં જિલ્લામાં કે સીમા પર પ્રોજેકટ લાવનારી કંપનીઓને ફાયદો થશે.  

સૂર્ય ઊર્જા ક્ષેત્રના ઉત્પાદકો તેનાં સાધનો માટે વિદેશ પર વધુ નિર્ભર છે, કારણ કે દેશમાં મર્યાદિત ઉત્પાદન છે. હવે સ્થાનિકોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે આજે સોલાર સેલ્સ અને સોલાર પેનલ્સનાં ઉત્પાદન માટે ખાસ યોજનાની વાત કરાઈ અને સોલાર ઈન્વર્ટર અને લેમ્પ પર ર0 ટકા સુધીની ડયુટી વધારી છે. સોલાર એનર્જી કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયાને રૂા. 1000 કરોડ અને ઇન્ડિયન રિન્યૂએબલ એનર્જી ડેવલપમેન્ટ એજન્સીને રૂા. 1500 કરોડ ફાળવવાની જાહેરાત થઈ છે. કચ્છને ગ્રીન ઊર્જાનાં હબ તરીકે જોવામાં આવે છે ત્યારે આજનું બજેટ પરોક્ષ ફાયદો કરાવશે. 

આ સિવાય કચ્છમાં એમએસએમઈ સ્તરનાં ઉદ્યોગો ઘણા છે અને હવે તેની વ્યાખ્યા આજે બદલીને 50 લાખનાં સ્થાને ર કરોડની પેઈડઅપ કેપિટલ તથા  ટર્નઓવર ર કરોડમાંથી 20 કરોડ કરતાં ઈમરજન્સી ક્રેડિટ લાઈનવાળી કોરોના પછીની લોન યોજનાનો લાભ વધુ કંપનીઓને મળશે. આ મધ્યમ અને લઘુ સ્તરના ઉદ્યોગો માટે બજેટમાં રૂા. 15,700 કરોડની ફાળવણી કરાઈ છે. 

આ સિવાય ટેકસટાઈલ ઉદ્યોગોને વૈશ્વિક સ્પર્ધામાં ઉત્પાદન માટે `િમત્ર' યોજના (મેગા ઈન્વેસ્ટમેન્ટ ટેકસટાઈલ માર્ક) યોજનાની બજેટમાં જાહેરાત થઈ છે. કોરોના મહામારી પછી આમેય કચ્છનાં પોતાનાં વતનમાં જ ઉદ્યોગો સ્થાપવાની ઝૂંબેશમાં ખાનગી ધોરણે પાર્ક ઊભો કરવાના પ્રયાસ જારી જ છે. હવે 3 વર્ષમાં દેશમાં સાત ટેકસટાઈલ પાર્ક સ્થાપવાની જાહેરાતથી કચ્છ માટેય આશા ઓછી નથી. 

ઉપરાંત 2023 સુધીમાં તમામ બ્રોડગ્રેજ રૂટનું ઈલેકિટ્રફિકેશન, સરકારી બસ સેવામાં ખાનગી ભાગીદારી, 100 નવી સૈનિક સ્કૂલ, 750 એકલવ્ય શાળા, આયર્ન અને સ્ટીલ ક્રેપની ડયુટીમાં ઘટાડો જેવી બજેટની દરખાસ્તોથી પણ કચ્છમાં દેખીતી રીતે લાભ પહોંચવાનો જ છે.